Yaklaşık bir yıldır ülkemizi de derinden etkileyen koronavirüse yakalanma telaşıyla hastaneye gitmeye çekinilmesi, kolon kanserinde de erken teşhis bahtını engelliyor. İç Hastalıkları Ana Bilim Kısmı Lideri ve Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Nurdan Tözün, Mart ayı Kolon Kanseri Farkındalık Ayı ve 3 Mart Dünya Kolon Kanseri Farkındalık Günü kapsamında yaptığı açıklamada; kolon kanserinin kolonoskopi ile büyük ölçüde önlenebildiğini vurgularken, kolon kanseri hakkında gerçek bilinen kimi yanlışların, hastalığın teşhisini ve tedavisini geciktirdiğini söylüyor. Prof. Dr. Nurdan Tözün, kolon kanseri hakkında toplumda yanlışsız bilinen 6 yanlışı anlattı, kıymetli ihtarlar ve tekliflerde bulundu.
Ülkemizde hem bayanlarda hem de erkeklerde kanserden ölümlerde üçüncü sırada yer alan kolon kanseri, kurallara uyulduğunda önlenebilen ve kolonoskopi sayesinde erken teşhis konulduğunda tedavisi yüz güldürücü olan bir kanser çeşidi. Çünkü kanser yüzde 98 oranında polip yerinde gelişiyor ve kolonoskopi sayesinde poliplerin alınması kanseri önlüyor. Buna rağmen bilhassa de pandemi sürecinde koronavirüse yakalanma kaygısıyla hastanelere gitmeye çekinilmesi ve kolonoskopinin ertelenmesi, kolon kanserine ileri evrede teşhis konulmasına yol açabiliyor.
Uzmanlar Avrupa’da her yıl 375 bin kişinin kolon kanseri tanısı aldığını ve 170 bin kişinin hastalıktan hayatını kaybettiğini belirterek “Kanser taraması programında yer alması gereken 50 yaş ve üstü sağlıklı bireyler ve kolon kanseri tedavisi görüp de denetim kolonoskopisi yaptıracak olanların değerli bir kısmı, Covid-19 bulaşma korkusu nedeniyle son bir yıldır hastaneye başvurmadılar. Bu da tecrübelerimize ve kimi yayınlara nazaran ileri evre kolon kanserine rastlama mümkünlüğünü artırdı. İtalya’da Bologna Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada kolon kanseri taramasının 4-6 ay ötelenmesi ileri evre kolon kanserini yüzde 3 oranında artırıyor; 12 ayı aşan bir gecikme ise bu oranı yüzde 7’ ye çıkarıyor. Meğer pandeminin bizi ne vakit terk edeceği meçhul ve koronavirüse karşı çok iyi tedbirler alınarak tarama programları mutlaka aksatılmamalı” dedi.
KOLON KANSERİ HAKKINDA GERÇEK BİLİNEN 6 YANLIŞ!
Toplumda kolon kanserine yönelik kimi yanlış inanışlar bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Nurdan Tözün bu yanlış inanışların erken teşhis imkanını önlediğine ve hastalığın ileri evreye ulaşmasına neden olduğunu vurguluyor. Prof. Dr. Nurdan Tözün toplumdaki bu yanlış inanışları ve doğrularını şöyle anlattı;
“MAKATTAN KAN GELMESİ HEMOROİD HASTALIĞINA İŞARET EDER, FAZLA ÖNEMSENMEMELİ” YANLIŞ!
DOĞRUSU: Hastaların birçok makûs bir hastalık çıkacak korkusu ile “Bende hemoroid var, kanama nedeni herhalde odur.” telaffuzuyla tabibe başvurmuyor, komşunun tavsiyesine uyup alternatif tıbba yöneliyor. Bazen de doktor bilhassa genç ve kronik kabızlığı olan hastalarda muayenede hemoroid ya da fissür (çatlak) varsa kanamayı bu duruma bağlıyor. Halbuki makattan kan gelmesi bir kanserin ya da büyükçe bir polipin habercisi olabilir. Kesinlikle detaylı inceleme gerekiyor.
“BU HASTALIK GENETİK, BENİM AİLEMDE KANSER YOK” YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kanserlerin yüzde 15’i genetik yerde oluşur. Kişinin birinci derece yakınında kolon kanseri olması ya da ailevi kolon polipozisi bulunması kansere yakalanma riskini artırır. Lakin ailesinde hiç kanser olmayan şahıslarda de kalın bağırsak kanseri gelişebilir. Son yayınlarda ailesel olmayan kolon kanserlerinde de tümör dokusunda genetik tarama yapılması öneriliyor.
“UZUN MÜDDETLİ KABIZLIK DAHA SONRA KANSERE YOL AÇAR” YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kronik kabızlık ya da hassas bağırsak sendromunun kolon kanserine yol açtığı konusunda bir bilgi yoktur. Lakin kolon kanseri ya da büyükçe bir polip bağırsak boşluğunu daraltacak kadar büyüdüğünde kabızlık, bağırsak tıkanması ya da makattan kanama görülebilir. Bağırsak alışkanlığı bu tarafta değişen şahısların kesinlikle bir gastroenteroloğa görünmesi gerekir.
Kolonoskopi çok güç ve sancılı bir süreç, ölümcül bile olabilir! YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kolonoskopi uzman ellerde riski epeyce düşük bir süreçtir. Kolonoskopi esnasında bağırsağın delinmesi ya da kanama 1000’de 1’den azdır. Kolonoskopi öncesi hasta eşlik eden hastalıklar açısından kıymetlendirilir, ilaçları ayarlanır. (Örneğin; kalp kapağı değiştirilmiş olanlarda antibiyotikler, kan sulandırıcı ilaçlar, anti-diyabetikler vs.), bilinen hastalıklarına ya da beden yapısına nazaran bağırsak paklığı yapılır, süreç derin sedasyon (uyku) altında yapıldığı için hasta ağrı duymaz ve süreçte özel durumlar dışında genel anestezi uygulanması gerekmez.
“HİÇBİR ŞİKAYETİM YOKKEN NEDEN KOLONOSKOPİ YAPTIRAYIM Kİ” YANLIŞ!
DOĞRUSU: Bir insanın hayatı boyunca kolon kanserine yakalanma riski yüzde 6 üzere hiç de küçümsenmeyecek bir olasılıktır. Yani her 18 bireyden 1’inde kolon kanseri gelişebilir. Kolon polipleri ve kolon kanserine obez bireyler ve sigara içenlerde, nizamlı alkol kullananlar, işlenmiş besin ile beslenenler, ailesinde kolon kanseri olanlar ve antrenman yapmayanlarda daha sık rastlandığı bilinmektedir. Meğer kolonoskopi ile kolon kanserinden vefat riski yüzde 45 oranında azalmaktadır.
“KOLON KANSERİNİ ÖNLEYEN İLAÇLAR VAR” YANLIŞ!
DOĞRUSU: Bu bahiste çok çalışılmış olmasına karşın net bir sonuç yok. Kimi çalışmalarda non steroid antiinflamatuar ilaçlar, kalsiyum, magnezyum, folik asid, B6 ve B12 vitamini, D-vitamini, statinler ve aspirinin kanseri önleyici tesirinden bahsedilse de bu tesir geniş serilerde doğrulanmamış. Diğer emelle aspirin kullananlarda tahminen marjinal bir iyilik elde edilebilir deniliyor. Bu mevzuda alınacak çok aralık var. En iyisi sağlıklı ve liften güçlü beslenmek, antrenman yapmak, sigara ve alkolden uzak durmak ve kilo almamak.
KOLON KANSERİNİ ÖNLEMEK MÜMKÜN; AMA!
Kolon kanseri yüzde 98 oranında polip tabanında gelişiyor ve çapı 15 mm’nin üzerindeki poliplerde kanserleşme 15 mm’nin altındakilere oranla 1.5 misli fazla. Kolonoskopi ile poliplerin alınmasının kanseri önlediğini belirten Prof. Dr. Nurdan Tözün; günümüzde Avrupa ülkelerinin çabucak hepsinde çeşitli protokollere dayalı kolon kanseri tarama programları yürütüldüğünü, 2000-2016 yılları ortasında 16 Avrupa ülkesinde yapılan bir çalışmada bilhassa tarama programını erken başlatan ülkelerde kolorektal kanser sıklığının manalı bir halde azaldığının bildirildiğini söylüyor. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Nurdan Tözün kolon kanseri taramalarının nasıl yapıldığını şöyle anlatıyor: “Genelde birçok ülkede tarama metodu olarak her yıl ya da iki yılda bir dışkıda zımnî kan bakılması kullanılıyor. Kimi ülkeler daha hassas fakat daha maliyetli bir sistem olan ve prekanseröz lezyon olan poliplerin alınmasına da imkan sağlayan kolonoskopiyi altın standart olarak kabul ediyor. Günümüz teknolojisi ile erken kolon kanserleri ve polipler yapay zekaya dayalı görüntüleme sistemleri ile daha iyi tanınabiliyor. Her ne kadar kolonoskopi polipleri saptamada altın standart ise de sürecin muvaffakiyetini; kolonoskopiyi yapan kişinin tecrübesi ve süreçte kalite standartlarına uyulmuş olması belirliyor.”
KİMLERE TARAMA YAPILMALI?
Covid-19 pandemisinin uzun bir müddet daha devam edebileceğini düşünerek hiçbir tarama programını ve denetimleri aksatmamak gerektini vurgulayan Prof. Dr. Nurdan Tözün, “Bunun için pandemi şartlarında gerekli tedbirlere (maske, aralık, temizlik) uymak ve Covid-19 aşısını olmak üzere önlemleri alarak; dışkıda saklı kan testi ya da tercihen kolonoskopi sürecini yaptırmak kolon kanserinden korunmada en faal ve akılcı yol olarak gözüküyor. Pekala kimlere tarama yapılmalı?
- Genelde tarama yaşı, ortalama risk kümesinde olan şahıslar için 50 yaş olarak kabul ediliyor. Tarama, hassas teknikle her 2 yılda bir dışkıda kapalı kan bakılarak ve testi olumlu çıkanlara kolonoskopi uygulanarak yapılıyor. Bulgulara nazaran kolonoskopi 1-3-5 ya da herşey olağansa 10 yıl sonra tekrarlanıyor.Taramanın sonlandırma yaşı 75 olarak belirlendiyse de bu müddet bireye nazaran uzatılabiliyor.
- Son yıllarda erken yaş kalın bağırsak kanserinin artış göstermesi üzerine taramaya 45 hatta 40 yaşında başlanması öneriliyor.
- Birinci derece yakınında kolon kanseri olan ya da ailevi polipozis sendromlarından biri bulunan şahısların taranmasına daha erken yaşta başlamak gerekiyor.
Cumhuriyet
