Selçuk Üniversitesi (SÜ) Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yavuz Selvi, yaptığı açıklamada, uzun süren pandemi sürecinin en çok vücut ritmini bozduğunu anlattı.
Uyku nizamı, hormon, tansiyon ve kan şekeri ritmiyle zihinsel faaliyetlerin sisteminin değiştiğini söz eden Selvi, “Evde kalmak, dışarı çıkmamak, okula gitmemek, tertipli bir mesai içerisinde çalışmamak, toplumsal hayattan uzaklaşmak ahenge ve uyanma saatlerimizi değiştirdi. Gündüz ve gece manasını yitirdi. Sabah geç kalkmak ya da yatmak nedeniyle bedenimizin hormonal nizamı bozuldu.” dedi.
Selvi şöyle devam etti:
“Bence, 24 saati, aydınlık ve karanlık devirleri yanlış kullanmaya başladık. Sistemsiz uyuduk, sistemsiz uyandık. Böylelikle tansiyondan kan şekerine, güçten dikkat ve konsantrasyona, açlık ve tokluk hissinden hudut sistemimizin çalışma formuna kadar her sistemin ritmi ve nizamı bozuldu. Ahenge ve uyanma saatlerimizin sabit olmaması ayarsızlığa neden oldu.”
Beyinde bulunan sabah kalkma ve akşam yatma saatlerine nazaran insan bedeninin nizamını ayarladığını, salgının evvel toplumsal ömrü sonra beyin saati ayarlarını bozduğunu kaydeden Selvi, güneşle uyanma ve aydınlık saatlerde uyanık kalmak gerektiğini söyledi.
Prof. Dr. Selvi, karanlık saatlerde uykuya geçiş yapmak gerektiğine dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Şimdilerde beşerler gece yatmıyor, gündüz geç kalkıyorlar. Ritimleri bilakis döndü. Doğal olarak gündüz çalışacak hormonlar düzgün çalışmıyor. Gece çalışacak hormonlar da çalışamaz hale geliyor. Yalnızca uyku-uyanıklık bozukluğu değil birebir vakitte duygusal sorunlar, dikkat ve konsantrasyon problemleri, davranış sorunları meydana geliyor. Beynimizdeki saatin bozulması, yani uyku ve uyanma saatlerimizin sistemsiz olması, toplumsal jetlag, bedenin savunma sistemini bozar. Dikkatimiz gitgide azaldı. İş yapma gücümüz ve gücümüz azaldı. Unutkanlıklar ve dikkatsizlikler baş gösterdi. Sistemsiz bir ömür ve belirsizlik nedeniyle üretkenlik azaldı, randıman düştü. Son periyotta sokak ve konutlarda şiddet davranışının arttığını görüyoruz. Bu artışta belirsizlik ve ritim bozukluğunun kıymetli bir rolü var. Zira kâfi uyumayan, yanlış vakitte uyuyan, gece uykusuz kalıp gündüz uykulu halde hayatına devam eden insanlarda gerginlik, huzursuzluk, tedirginlik, alınganlık, yanlış manaya, sonluluk ve denetimsiz davranışlar daha fazla görülür. Pandemi sürecindeki belirsizlik ve beyin saatimizin ayarsızlığı şiddet davranışlarının artışına neden oldu.”
Bağışıklık (immün) sisteminin bozulması nedeniyle bedenin savunmasının zayıfladığını lisana getiren Selvi, pandemi sürecinde okula gidemeyen öğrencilerle nizamlı mesai yapamayan çalışanların beyinlerindeki saati ve hormonal tertibi gerçek bir biçimde çalıştırmak için aydınlık ve karanlık saatlere uygun yaşanması gerektiğini vurguladı.
“RİTMİNİZ BOZULDUĞUNDA SİZ SİZ DEĞİLSİNİZ”
Selvi, uyku-uyanıklık tertibi için evvel aydınlık-karanlık tertibinin organize edilmesi gerektiğini, böylelikle beynindeki saatin gündüz ve gece hormonlarını yanlışsız bir halde üreteceğini belirtti.
Sabah güneşe çıkılmasını, gece çok parlak ışıkların kapatılmasını öneren Selvi, “Hafta sonları da dahil, gece yatma ve sabah kalkma saatlerini sabitlemeye çalışılmalı. Uyku, uyanma ve yemek saatleri sabitlenmediği surece ritim düzelmeyecektir. Sabah kalkma, kahvaltı ve yemek saatleri, idman saatleri, gece yatma saati sabit olmalıdır. Bu sabit sisteme ahenk sağlayamazsan, sistemsiz ritim evvel beynindeki saati sonra tüm hormonların tertibini bozar. Ritimsizlik eşittir sağlıksızlık.” değerlendirmesini yaptı.
PANDEMİ SONRASI BEDEN RİTMİNİN DÜZELMESİ İÇİN TAVSİYELER
“Yatağa telefon yahut tabletle girme. Gündüz uyursan gece uyuman zorlaşır. Yatmadan 2 saat evvel ekran, yemek, çay ve kahveyi bırak. Uyku bireye özel lakin sen günde en az 7 saat uyu. Günde en az 20 dakika antrenman yap. Akşam ağır idman, sigara, alkol ve televizyonlardaki tartışmalardan uzak dur. Uykun gelmeden yatağa girme. Uykun gelmediyse kalk, loş ışıkta otur, kitap oku ve uykunun gelmesini bekle. Gece kalkıp sigara içme ve parlak ışıkları açma. Bir gece uykusuzluk çekersen panik yapma. Sonraki gün gündüz ahenge, geceyi bekle. Melatonin karanlık hormonudur, saat 22.00’den sonra parlak ışıkları azaltıp uykuya hazırlan. Gece bedenimizde salgılanan hormonlar farklı, gündüz salgılananlar farklı. Gece yerine gündüz uyursanız hormonal sisteminiz alt üst olur. Gece kalbiniz, mide ve bağırsaklarınız dinlenmek ister. Beyninizde paklık yapılır. Yaşlanmanızı engelleyen, bedenin savunma sistemini güçlendiren, sizi büyüten, öğrenmenizi kolaylaştıran hormonların büyük kısmı gece uykudayken ortaya çıkarlar. Bunları gece uykuda alamadığınız takdirde gündüz uykulu, dikkatsiz, hudutlu olacaksınız. Yani ritminiz bozulduğunda siz siz değilsiniz.
Cumhuriyet
