Getty Images
Türkiye’nin tüm kıyı şeritlerindeki kıyılar, yaz dönemi nedeniyle bugünlerde ağır olarak kullanılıyor.
Birtakım yerlerde işletmeler, plajı kullanmak isteyenlerden giriş fiyatı alıyor. Bu fiyatlar yer yer çok önemli sayılara ulaşabiliyor.
Plajlara giriş fiyatı alınmayan fakat şezlongdan duşa çeşitli hizmetler için fiyat alınan yerler de bulunuyor.
Kimi yerlerde ise oteller başta olmak üzere birtakım büyük işletmeler, bulundukları yerlerdeki kıyıları yalnızca kendi müşterilerine kullandırıyor.
Pekala bunların hangisi yasal, hangisi değil? Yurttaşların bu bahisteki hakları ne? Kontrolü kimin yapması gerekiyor?
‘PLAJA GİRİŞ İÇİN FIYAT ALINMASI DA ZORLA HİZMET SATILMASI DA MADDELERE AYKIRI’ZZ
Çeşitli özel işletmer, belediyelere işgaliye ismiyle aşikâr bir kira bedeli ödeyerek kıyılarda çeşitli hizmetler sunuyor.
Bazıları beach club (plaj kulübü) üzere isimler de kullanan bu işletmelerden kimileri plaj girişi için fiyat talep ediyor.
Çeşitli tüketici hakları dernekleri ve mevzunun uzmanı avukatlara nazaran “sadece denizden yararlanmak isteyen şahıslardan plajlara girişte fiyat alınması, kanunlara büsbütün aykırı”.
Mevzuyla ilgili kapsamlı bir rapor hazırlayan Tüketici Sıkıntıları Derneği’nden avukat Yağız Gündoğdu, böylesi bir talebin hem Anayasa’ya hem de Kıyı Kanunu’na muhalif olduğunu savunuyor.
Gündoğdu; işletmecilerin, plajların etrafını tel örgü, duvar ya da öbür yollarla kapatamayacağını da belirtiyor.
Kimi işletmeler ise girişte fiyat almamakla birlikte kıyı kullanılırken şezlongdan duşa çeşitli hizmetler veriyor ve bunun karşılığında fiyat alıyor.
Uzmanlara nazaran bu yasal olmakla birlikte bu hizmetlerden kullanmanın fiili olarak dayatılması ise yasal değil.
Gündoğdu, kimi işletmelerin burada yasanın gerisinden dolandığını savunuyor:
“Kuzey’den Hatay’a kadar kıyı şeridimizi parselleyen işletmeler, beach clublar, tatil köyleri vs. denize ulaşım için çeşitli isimler altında para alıyorlar.
“Örneğin şezlong hizmeti karşılığı ismi altında, DJ performansı hizmeti karşılığı olarak, bir ücretiz yerli içki karşılığı olarak vs. fiyat alıyorlar vs…
“Öncelikle her vatandaş, ülkenin bütün denizlerinden fiyatsız bir halde yararlanacağını bilmeli. Bir plaja girdikten denize girme hakkı sağladıktan sonra bir hizmet veriliyorsa, işletme o hizmet için fiyat alabilir. Örneğin şezlong için fiyat alabilir. Fakat talep olmadan bu da yapılamaz. ‘Sen şezlonga oturmasan dahi senden şezlong parası alırım’ üzere bir şey kelam konusu değil.
“Belediye o işletmeye işgaliyeyi, halkın plaja girmesini engellemesi için değil, o plaja girenlere hizmet sunması için veriyor. Bunun aksi, kanunun etrafından dolanılmasıdır.”
Gündoğdu, kıyılarda işletmecilerin rastgele bir hizmet satın almak istemeyen yurttaşlara alan bırakmak zorunda olduğunu da savunuyor:
“Şezlonglar suya bitişik olmamalıdır. Şezlonglar ortasında da oranın doğal ortamını bozmayacak biçimde uzaklık olmalıdır. Şayet plaj şezlonglarla büsbütün dolarsa havlusuyla gelip yalnızca denizden yararlanmak için gelen bireyler için yer kalmazsa bu da hukuka ters olur.”
‘TATİL KÖYLERİ, OTELLER DENİZİ PARSELLEYEMEZ’
Birtakım tatil köyü, otel üzere büyük işletmelerde ise, kıyısında faaliyet gösterilen kıyının, yalnızca o işletmenin müşterileri tarafından kullanıldığı görülüyor.
Gündoğdu, bu işletmelerin de dışarıdan denize ulaşımı engellemesinin kanunlara muhalif olduğunu savunuyor.
“Kanunumuza nazaran, plajı çevreleyen beach club’lar, tatil köyleri yalnızca denizden yararlanmak isteyen şahıslara o koridoru açmalıdır.
“Bu ortada kanunumuza nazaran işletmecilerin rastgele bir yapısı ile deniz ortasında en az 50 metre olması buranın boş kalması da gerekir.”
Getty ImagesBELEDİYELER PLAJ İÇİN FIYAT ALABİLİR Mİ?
Türkiye’de kimi belediyelerin de plaj girişi fiyatı aldığı görülüyor.
Avukat Gündoğdu, belediyelerin de bu bahiste özel bir ayrıcalığı olmadığını, onların da bunun için para alamayacaklarını savunuyor:
“Bu bahiste belediyeler ile özel işletmeler ortasında ayrım yok. Belediye örneğin şezlong hizmeti karşılığı para alır lakin burayı dikenli telle çevireyim, fiyatsız kimse giremez diyemez.”
‘SADECE KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI FIYAT ALABİLİR’
Gündoğdu’ya nazaran kıyıların kullanımından fiyat almaya yetkili tek kurum ise Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Bunun da plaj kullanımı değil o alanın özel bir kültür ve tabiat vasfına sahip olmasıyla ilgili olduğunu söylüyor Gündoğdu:
“Plajları ücretlendirebilmek lakin ve lakin o plaj Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devrolmuşsa ve bakanlık o plajı ulusal park, site, müze yahut ören yeri duyuru etmişse mümkün olur.
“Bunun bir örneği Antalya’daki Olympos’tur. Olympos’ta ya Müze Kart kullanmak ya da bakanlığa bağlı olduğu için ören yeri fiyatı vermek lazım. Burada alınan fiyat hukuka uygundur zira bakanlık burada bir ören yerini fiyatlandırıyor.”
Getty Images‘İLK MÜDAHALE ETMESİ GEREKEN KURUM, BELEDİYELER’
Tüketici Sıkıntıları Derneği’nden Gündoğdu, kıyıların denizden yararlanmak için kullanımıyla ilgili ihlaller durumunda kamu kurumlarının bunlara karşı harekete geçmesi gerektiğini, bu alanda müdahale etmesi gereken birinci kurumunsa belediyeler olduğunu savunuyor.
Avukat Gündoğdu, “Belediyeler ihbar üzerine harekete geçebileceği üzere reesen de harekete geçebilir yani plaj hakkında ihbar olmasa dahi geçebilir ve o plaja bakıp yasaya uygun olmayan standartları belirleyip müdahale edebilir.”
Pekala bu tartışma yıllardır yapılıyor olmasına karşın, yasal olmayan uygulamalar neden sürüyor?
Gündoğdu, “sorunun kronikleşmesinde iki temel neden olduğu” görüşünde.
Görüşüne nazaran biri, belediyelerle ilgili: “Bu sıkıntı ile çaba etmesi gereken belediyeler turizmden önemli gelir elde ediyor. Belediyelerin işletmecilerden önemli işgaliye geliri var. Bundan ötürü belediyeler bu hususta çekimser kalabiliyor.”
Gündoğdu’ya nazaran ikinci neden ise “tüketicilerin bu mevzuda haklarını aramamaları.”
‘TÜKETİCİLER FIYAT VERMEMELİ, İHLALİ ŞİKÂYET ETMELİ, PARASINI GERİ İSTEMELİ’
Avukat Gündoğdu, rastgele bir yerde kendisinden denizi kullanması için para alınan ya da denizi kullanması engellenen bir yurttaşın yasal hakkını kullanarak çabucak harekete geçebileceğini söylüyor ve başvurulabilecek kurumları şöyle sıralıyor:
“Tüketicinin birinci başvuracağı yer belediyedir. Şayet belediye çekimser kalırsa, başvuracağı yer mülki amir. İlçede ise kaymakamlık, vilayette ise valilik. Ondan sonra bakanlıklara başvurabilir. Etraf ve Şehircilik ile Kültür ve Turizm bakanlıklarına yazılı başvurabilir. CİMER’e (Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Merkezi) başvurabilir. Kimliği bâtın kalsın istiyorsa bu başvuruyu kimliğini gizleyerek de yapabilir. Bu ortada girmeye çalışırken örneğin bir tartaklama üzere bir hadise yaşadıysa kolluk kuvvetlerine de başvurmalı.”
Plajda adapsız bir halde fiyat alınması durumunda bunun geri istenebileceğini de ekliyor Gündoğdu:
“Eğer bir para verdiyse bunlarla ilgili bir uyuşmazlık varsa o parayı geri istemek için bu sefer Tüketici Hakem Heyetleri’ne gitmesi gerekir. Bunlar Ticaret Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösterir. Buna e-devlet üzerinden de başvurulabilir.”
Bu çeşit şikayetlerin genelde tüketicilerin haklarını aradıkları durumda, haklı bulunduklarını belirtiyor ve harekete geçme daveti yapıyor Gündoğdu.
Getty ImagesDava açılan durumlarda, davaların sonunda duruşmaların dava masraflarını haksız tarafa ödettirdiğini de ekliyor.
Cumhuriyet
