BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar, Türkiye’de resmi bilgiler ve hissedilen gerçek enflasyon ortasındaki fark arttıkça, halkın giderek fakirleştiğini ve besine erişimin önemli bir sorun haline geldiğini söyledi. Akademisyenlerden ve eski bürokratlardan oluşan Enflasyon Araştırma Grubu’na nazaran (ENAG), Türkiye’de 2020’de enflasyon oranı yüzde 36,72.
TÜİK’in enflasyon hesaplaması, sepetindeki 418 eserin fiyat değişimini temel alıyor.
Bu hesaplamaya getirilen temel tenkitler ortasında, sepetin içerisinde halkın gerçek tüketimini oluşturan besin eserlerinin gereğince yer almadığı ve sepetin yıllık enflasyon hesaplamaları yaklaşırken, fiyatı azalan eserlerle revize edilmesi alıyor.
ENAG’DAN VEYSEL ULUSOY: TÜİK’İN HESAPLAMASI, ÇAĞIN MUHTAÇLIKLARININ GERİSİNDE
ENAG Yöneticisi Prof. Veysel Ulusoy’a nazaran ise TÜİK’in hesaplama formülü, çağın gereksinimlerinin gerisinde kalıyor:
“TÜİK enflasyonu en fazla aylık olarak hesaplıyor lakin dünya artık o kadar dinamik hale geldi ki hem yatırımcılar hem tüketiciler hem de hükümet harcamalarını denetim eden karar vericilerin kesinlikle günlük enflasyonu bilmeleri gerekiyor. Bu yüzden biz enflasyonu günlük, hatta saatlik olarak hesaplıyoruz.
“Kendi hesaplamamızda TÜİK’in enflasyon sepetindeki 418 maddeyi baz aldık lakin TÜİK’ten farklı olarak, birebir eserlerin sıklık datalarını de çekerek toplamda eserlerin bir ayda değişine değişen fiyatlarıyla ilgili daha çok dataya ulaştık. TÜİK 1 ayda tekrarlanmış gidişle yaklaşık 550 bin fiyat verisine ulaşıyor lakin ENAG 2 günde o sayıyı tamamlıyor. Geri kalan 28-29 günde, her gün yaklaşık 260 bin veriyle TÜİK’in bir ayda aldığı verinin 15 katı bir bilgi seti elde ediyor.”
Böylelikle istatistiksel örneklemenin bir kenara bırakılarak fiyat popülasyonu ile bütün fiyatları elde ettiklerini söyleyen Ulusoy, bu teknikle enflasyon hesaplamasında kusur mümkünlüğünün minimize edildiğini belirtiyor.
Ulusoy’a nazaran yüksek enflasyon düzeyi tek başına önemli bir sıkıntı olmayabilir fakat resmi bilgiler ve hissedilen enflasyon birbirini tutmadığında, halkın alım gücü günden güne eriyor:
“Bir ülkede enflasyon yüzde 40-50 bile olabilir lakin toplumu fakirleştiren temel olarak enflasyonun değişkenliğidir. Örneğin yüzde 40 düzeyinde kararlı bir resmi enflasyonda her şeyin fiyatını buna nazaran belirlenir, muhakkak devirlerde yalnızca paraya 0 eklenir ya da paradan 0 atılır.
“Ama dataların halkın hissiyle buluşmadığı noktada halk yoksullaşır. Gerçek enflasyon yüzde 35-40 ise ve resmi bilgiler bunu yüzde 14 olarak lanse ediyorsa, sizin maaşınızdan ortadaki fark kadar erime, başka ismiyle yoksullaşma olacaktır.”
‘ERKEN İKAZ SİSTEMİ’
Geçen hafta Hazine ve Maliye Bakanı, Tarım ve Orman Bakanı, Ticaret Bakanı, Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Lideri’nin iştirakiyle, besinde yükselen fiyatlar gündemiyle evvelki hafta toplanan Besin Komitesi, besin piyasasında “Erken İkaz Sistemi” için düzenleme yapılmasına karar verdi.
Sistemde, üretim basamağında eserin arz ölçüsü anlık olarak takip edilek. Tohumdan hasat kademesine kadar tüm süreç takip edilecek. Muhtemel arz eksikliği riski tespit edilecek ve evvelce önlem alınacak.
‘GIDA ENFLASYONU GİDEREK ARTIYOR’
BBC Türkçe’ye konuşan tüm uzmanlar, Türkiye’de bilhassa orta sınıf ve fakir vatandaşları çok güç durumda bırakan bir besin enflasyonu yaşandığını söylüyor.
TÜİK datalarına nazaran 2020 yılında besin enflasyonu yüzde 20,61 oldu.
Tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım ise bugün Türkiye’de hissedilen gerçek besin enflasyonun bu oranın çok üzerinde olduğunu söylüyor.
Tüketiciyi Muhafaza Derneği (TÜKODER) ve Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Lideri Aziz Koçal da, “TÜİK’in açıkladığı enflasyon oranının mutfaktaki gerçek enflasyonu yansıtmadığını hepimiz biliyoruz” diyor.
Cumhuriyet
