Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın memleketi Rize Güneysu’da “Yol Yapıyoruz” diyerek başlatılan Gürgen Deresi üzerine ‘özel izinle’ ‘HES’ inşaatı yapılıyor. İçme sularının bile HES’e gideceğini belirten Gürgen köyü sakinleri “deremizi kurutacaklar” diye isyan etti.
Hususla ilgili bir açıklama yapan Handüzü Yaylası Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Derneği Lideri Ceyhun Kalender, Alicik HES Çed Raporunun iptali için Rize Yönetim Duruşmasında açılan davada duruşma uzman incelemesi yapılması istikametinde karar vermişti. Lakin Covid-19 salgını ve isimli tatil sebebiyle bilir kişi incelemesinin yaklaşık 5 ay müddetle ertelendi. Fakat bu süreçte şirkete hiçbir yaptırım uygulanmadı ve çalışmalarına devam etti.” dedi.
Askoriz deresini oluşturan Güneysu ve Salarha dereleri ve kollarını oluşturan akarsular, doğduğu noktadan itibaren HES borularına ve tünellerine konularak, adete hiç nefes almadan denize ulaştırılıyor diyen Kalender, kelamlarına şöyle devam etti:
“MİLYONLARCA BİTKİ VE HAYVANA NEFES ALDIRMIYORLAR”
“Sadece ana vadi üzerindeki dere değil, küçük yan kollar dahi tünellere konularak öteki derelere aktarılıyor, bu formda bu vadiler boyunca bütün akarsular HES’lerin kullanımına sunulmuş oluyor. İşte bu formda bu vadilerde 11 tane HES yapıldı. Bir birçok faaliyette, bir kısmı inşaat halinde, bir kısmı da proje basamağında. Handüzü Yaylası’ndan Karadeniz’e kadar suya hiç nefes aldırmayalar, bu vadilerdeki milyonlarca bitki ve hayvana da nefes aldırmadıklarını bilmiyorlar mı? Bütün bu vadilerde bitki, hayvan ve insanların ömür alanları yok ediliyor. Arılar, toz ve gurultuden artık eskisi üzere bal vermiyor. Değirmenlerin, balık çiftliklerinin suyu yok. İnsanların yüzecek, serinleyecek bir dereleri kalmadı. Kırmızı pullu alabalıklar için yaşayacak bir liman yok. Köyler sel ve heyelana karşı çok riskli duruma geldi. Süreklili gürültü ve tozdan insanların psikolojisi bozuldu.”
Pak içme suyunun sonlu olduğu halde 49 yıllığına HES’lerin buyruğuna verildiğini söyleyen Kalender,
“Yaşanabilecek bir kuraklık ve susuzluk durumunda, bu sular artık şirketlerin özel malı olduğu için hiçbir halde insanların yararına sunulamayacak.” diye konuştu.
Davanın avukatlarından Remzi Kazmaz, Güneysu köyünde Alicik 1 ve Alicik 2 HES projeleri için uzman keşfindeki izlenimlerini şöyle aktardı:
Bu vadide tam 11 tane HES projesi var Handüzü Yaylasından suyu borulara alan HES’ler, dereye nefes dahi aldımadan birinin bıraktığı suyu öbür HES’e alarak Karadeniz’e kadar suyu borularda taşıdığı için Güneysu Taşlıdere vadisi ile Salarha vadisindeki derelerin suyu direkt denize boşalıyor.
“RİZE’NİN İÇME SUYUNU HES PROJELERİ YUTUYOR”
Yani vadide hiçbir hesaplama yapılmadan Bütüncül havza planlaması yapılmadan Hes’lerin tüm derelerin suyunu borularla taşıması çok önemli bir tehlike.Rize’nin içme suyunu bu HES projeleri yutuyor.
Projeyi gerçeştirenlere seslenen Kazmaz,
“Derhal bu yalnışınızdan dönün. Çok önemli bir kusur yapıyorsunuz. Derelerin suyu Rize’de ve o bölgelerde yaşayanlar için kullanılmalı. Hayvanlar bitkiler eserler meyveler ve çayımız su olmadan yaşayamaz. Bu derelerin suyu bu kadar HES’i çalıştıramaz.Nufus artıyor dünyada pak su azalıyor.” diyerek isyan etti.
HES NEDİR?
Ülkemizde elektrik gücü üretmek gayesiyle kurulan “nehir tipi tesisler”e kısaca HES deniliyor.
HES ile Baraj ortasındaki fark nedir?
Barajlar da HES’ler üzere ırmaklar üzerine kurulan yapılardır lakin HES ve baraj ortasında kimi farklar vardır.
1. Baraj yapılarında akarsuyun önü bir “baraj” yapısı ile kapatılarak, barajın gerisinde bir rezervuar oluşturulur. HES’lerin ise barajlarda olduğu üzere biriktirmeli yapıları yoktur. Bu özellikleriyle “baraj” olarak bilinen depolamalı yapılardan ayrılırlar.
2. Baraj ismi verilen tesisler, elektrik üretiminin yanısıra, sulama suyu depolama, içme suyu temini ve taşkından korunma üzere öteki gayeler için de inşaa edilebilir. Yani bir baraj hiç elektrik üretimi gayesi taşımadığı üzere, kimi barajlar hem elektrik üretimi, hem de sulama suyu temini üzere farklı hizmetler verebilir. HES’ler ise yalnızca elektrik üretimi için inşa edilirler.
3. Barajlarda akış suratı yani debi düzenlemesi yapmak mümkündür. Bu nedenle, yağışsız ve kurak dönemde dahi elektrik üretimi kelam mevzusudur. HES’lerde debi düzenlemesi olmaz, santralin üreteceği elektrik gücü mevsimlere nazaran farklılık gösterir. Yağışın ve ırmak akışının ağır olduğu vakitlerde elektrik üretimi artarken, kurak mevsimlerde bir HES bazen hiç elektrik üretmeyebilir.
Hidroelektrik Santraller Nasıl Çalışır?
Akarsu üzerinde “su toplama yapısı” yani “regülatör”e ulaşan su, cebri borulara aktarılır ve burada elektrik üreten alternatörlere bağlı bir türbinin çarklarını döndürmekte kullanılır. Elektrik üretiminin gerçekleştiği bu üniteye “santral” denir. HES’lerdeki regülatör yapısı aracılığıyla su düzeyi kabartılır, böylelikle bir ölçü düşü kazanılması sağlanır. Düşünün artması, üretilecek elektrik ölçüsünün da artması demektir. HES’ler “çevirmeli” ya da “çevirmesiz” olarak gruplandırılırlar. Çevirmesiz HES’lerde, elektrik gücünün elde edileceği santral binası, akarsu üzerinde yahut akarsu yakınındaplanlanır. Çevirmeli HES’lerde ise su, regülatörden alındıktan sonra iletim kanallarında taşınarak santrale iletilir. Burada gaye düşünün ve hasebiyle elektrik üretiminin artmasıdır.
Cumhuriyet
