Uzman sıhhat habercilerinin üye olduğu ESAM İdare Heyeti tarafından yapılan açıklamada, tüm dünyada milyonlarca vefata neden olan salgınla uğraşta herkese sorumluluk düştüğü anımsatılarak, “Salgın boyunca uzmanların da sıkça dikkat çektiği üzere yanlış bilgi, virüsün ve salgının kendisinden çok daha öldürücü olabiliyor. Bahsin uzmanları ve meslek örgütleri daha birinci günlerden itibaren yalnızca virüsle değil, yanlış, çarpıtılmış ya da eksik bilgilerle de gayret ettiklerini söz etti. Salgın, uzman muhabirliğin değerini ve gerekliliğini bir kere daha ortaya koydu. Bu süreçte gündemimize giren ve bilgi kirliliği olarak tanımlanan ‘infodemi’den (gereğinden fazla ve temelsiz bilgiye maruz kalınması) uzak, bilime dayalı ve objektif habercilik, bugünlerde her zamankinden daha da kıymetli. Bilindiği üzere yanlış bilgi ve komplo teorilerinin medya aracılığıyla toplumun geniş kesitlerine ulaşması, halk sıhhati açısından tehdit oluşturuyor” denildi.
Son devirde salgını tüm dünyada yavaşlatacak kıymetli adımlardan biri olan aşılamayı baltalayabilecek, önünü kesebilecek yanlış haberler ve yorumlara sıkça rastlandığı kaydedilerek, aşı haberleri yaparken dikkat edilmesi gereken kimi noktalar şöyle sıralandı:
HALK SIHHATİ ÖNCELENMELİ: Aşıların her yıl milyonlarca kişinin hayatını kurtardığı bilgisi pek çok haberde hatırlatılarak topluma verilecek iletilerde halk sıhhati öncelenmelidir. Aşının emelinin toplumsal yarar sağlamak olduğu vurgulanmalı, bu odaktan kopmadan haber verilmelidir.
UZMAN BİLİM İNSANLARI SEÇİLMELİ: Yapılan haberlerde abartıya kaçmadan, paniğe sevk edilecek telaffuzlar yerine sağduyulu iletiler vermeye itina gösterilmeli. Gazete ve TV’lerde, internette haber kaynağı olarak uzmanlık dernekleri ve bahisle ilgili uzmanlık alanına sahip bilim insanları tercih edilmelidir.
TEMELSİZ BİLGİLERE YER VERİLMEMELİ: Aşıyla ilgili haberlerde hakikat kaynaklardan doğrulatılmayan, temelsiz bilgilere yer verilmemeli. Tartışmalı durumlarda ulusal ve memleketler arası kurumların onay yahut rastgele bir açıklaması olup olmadığına bakılmalı, gerekirse yetkili kurumlardan görüş alınmalıdır.
YAN TESİRLERLE İLGİLİ YARGI İÇEREN SÖZDE BULUNULMAMALI: Bilhassa son günlerde “Aşıda yan tesire bağlı ölüm”, “Aşıda makus haber” başlıklarının kamuoyunda paniğe neden olabildiği bir gerçektir. Bu tip başlıkların aşı tereddüdü yaşayan bireylerin dehşetlerini artırdığı ve aşı aksiliği propagandası yapan kimi kısımlara hizmet ettiği aşikardır. Yan tesir ve bilhassa aşıyla ilişkilendirilen mevt üzere kuşkulu durumlarda, ilgili bilimsel şuraların inceleme yaptığı kesinlikle belirtilmeli, haber başlığında yargı içeren tabirler bulunmamalıdır.
AŞILARIN HANGİ FAZDA OLDUĞU BELİRTİLMELİ, GEREKSİZ UMUT VERİLMEMELİ: Yeni geliştirilen aşı çalışmaları ile ilgili haberlerde çalışmanın hangi kademede (fazda) olduğu kesinlikle belirtilmeli, gerektiği takdirde kaç bireyde denendiği vb ayrıntılar yazılmalı, haberde gereksiz umut verilmemelidir.
SANSASYONEL TANIMLAMALAR YAPILMAMALI: Haber başlıklarında içerikte yer almayan, ilgisiz ve sansasyonel tanımlamalardan uzak durulmalı. Yayımlanan haberin sorumluluğunun yalnızca yazan habercide değil, başlık ve içeriğe müdahale eden yazı işleri takımında da olduğu unutulmamalıdır.
DIŞ HABERLERDEN GELEN AŞI HABERLERİ DE SAĞLAM KAYNAKLARDAN ALINMALI: Dış haberlerden ve yabancı ajanslardan geçilen haberlerin emniyetli kaynaklardan alınmasına ihtimam gösterilmelidir. Gerektiğinde uzman Türk bilim insanlarından da husus doğrulatılmalı.
AŞININ ALTERNATİFİ BİR HUSUS BULUNMADIĞI BİLİNMELİ: Aşı zıtları tarafından aşıya alternatif yahut hastalıktan korunma gayeli olduğu belirtilen ve “koronaya karşı doğal reçete” başlığıyla sunulabilen bilgilere kuşkuyla yaklaşmalı, toplumsal bağışıklık için aşının alternatifi rastgele bir husus yahut tanımın bulunmadığı bilinmelidir.
AŞI HABERLERİ ÜLKELERİN İSMİYLE DEĞİL, BİLİMSEL BİLGİLERLE YAZILMALI: Aşılar, onları geliştiren ülkelerin ismiyle karşılaştırılmamalı, muhakkak bir ülke ismiyle ötekileştirilmemeli, aşı haberleri eldeki mevcut bilimsel dataların çerçevesinden çıkmayacak formda sözleri itinayla seçilerek yazılmalıdır.
GEREKSİZ TIBBİ TABİRLERDEN KAÇINILMALI: Aşı haberlerinde gereksiz tıbbi tabirlerden kaçınılmalı, kamuoyuyla paylaşılan bilgilerin yalın bir lisanla, açık ve anlaşılır verildiğinden emin olunmalıdır.
AŞI GELİŞTİRME SÜREÇLERİ HATIRLATILMALI: Aşı geliştirme çalışmalarının olağan kurallar altında yıllarca sürdüğü bilinerek, salgın aşılarının kısa müddette geliştirilmesinin istisnai bir durum olduğu kıymetli bir ayrıntı olarak akılda tutulmalı, vakit zaman haberlerde hatırlatılmalıdır.
BİLİMSEL DELİLE DAYANMAYAN KÖŞE YAZILARI CİDDİYE ALINMAMALI: Köşe yazılarının sıklıkla şahsî yoruma dayandığı unutulmamalı, aşı terslerinin ve komplo teorisyenlerinin argümanlarına hizmet edecek bilim dışı telaffuzlar içeren makaleler ciddiye alınmamalı. Bilimsel delile dayanmayan makaleler tekrar haber yapılmamalıdır.
AŞI FİRMALARINA DAYALI HABER YAPILMAMALI: Aşı vazgeçilmez olsa da aşıyla ilgili haberlerde aşı firmalarının tek taraflı açıklamalarına yer verilmemeli. Kesinlikle hususla ilgili bilim insanlarından ve uzmanlık derneklerinden görüş alınarak kamu faydası korunmalı.
Cumhuriyet
