Bundan 20 yıl sonra ne olur bilemeyiz lakin hiç elbet İngiltere yakın tarihinin en travmatik periyodu, ‘Demir Leydi’ unvanıyla ülkeyi hakikaten de demir yumrukla yöneten Margaret Thatcher’ın iktidarda olduğu 80’li yıllar. Aslına bakarsanız dünyanın öteki coğrafyalarında da 80’lerin hayırla anıldığı söylenemez. ABD’de Ronald Reagan periyodu, Türkiye’de 12 Eylül darbesinin dalga dalga yayılan ve büyüyen tesirleri daima 80’li yılların karanlığına denk düşen vakitler. Üstelik bu periyodun akabinde görece bir özgürlük patlaması gelmiş üzere görünse de (Berlin Duvarı’nın yıkılmasında somutlaşan bir özgürlükten kelam ediyoruz) sonrasında yeniden hiç de parlak sayılmayacak vakitler yaşadık (beyaz Toroslar desem kâfi olur mu?). Başa dönecek olursak, evet İngiltere 80’li yılları bir epey travmatik bir halde geçirdi ve The Smiths’in müzikleri bile o günleri kurtaramadı. 1982 doğumlu Prano Bailey-Bond’un birinci uzun metrajlı sineması “Censor” (Sansür ya da Sansürcü) işte o yıllarda konutlarda izlenen görüntü sinemaları denetleyip sakıncalı bulduğu sahneleri kesen bir sansürcünün başından geçenleri anlatan son derece sağlam bir kaygı sineması.
Sansürün kökleri bir oldukça derine gidiyor İngiltere’de ancak Bailey-Bond bilhassa görüntü çılgınlığının tüm dünyayı sardığı periyodu ele almış “Censor”da. O periyot piyasayı saran ucuz bütçeli ve alabildiğine kanlı kaygı sinemalarını de ‘video nasties’ olarak isimlendiriyorlar ve sıkı bir kontrole tabi tutuyorlar. O yıllarda İstanbul’un çeşitli görüntü dükkanlarını talan edip bulabildiği her endişe sinemanın izleyen biri olarak bu ‘nasty’ sinemaların nasıl bir bağımlılık yarattığını iyi bilirim, o yüzden “Censor”a ayrıyeten sempatiyle yaklaştığımı tam bu noktada belirtmeme müsaade verin. O periyottan favori sinemalarımız ortasında “Re-Animator”, “Texas Chainsaw Massacre”, “I Spit On Your Grave” ve “The Evil Dead” üzere birtakım klasikleri sayabilirim; fırsat buldukça da hala izlerim.
Sinemanın merkezindeki Enid (Niamh Algar) çocukken kız kardeşinin ortadan kaybolmasının onda yarattığı travmayı asla atlatamamış ve neler olup bittiğini tam olarak anımsayamasa da onun hala hayatta olabileceğine olan inancını da hiç kaybetmemiş. Enid’in kanlı sahneleri sansürlemesini bir manada kardeşinin başına gelenleri anımsayamayışı ile (yani bir manada kendi hafızasını sansürleyişi ile) dengeliyor Bailey-Bond ve sinemanın devamını da bu ikilik üzerinden inşa ediyor. İzlediği bir sinemada kendisi ile kız kardeşinini yaşadıklarının bir yansımasını bulan ve ünlü bir endişe sinemaları oyuncusunun aslında çocukken kaybolan kız kardeşi olduğuna kanaat getiren Enid yıllardır izleyicisi ve elindeki sansür makasıyla bir manada hakimi olduğu bu karanlık ve kanlı dünyaya girerek beklenmedik bir kurtuluş aramaya koyulacaktır.
Prano Bailey-Bond ilham kaynakları ortasında Lucio Fulci üzere ‘giallo’ üstadlarından tutun da “Cannibal Holocaust” (Ruggero Deodato), “Let’s Scare Jessica To Death” (John Hancock), “Nightmares in a Damaged Brain” (Romano Scavolini), “The Evil Dead” (Sam Raimi) üzere endişe klasiklerinin yanı sıra örneğin Haneke imzalı “The Piano Teacher”ı da sayıyor ancak sineması izlerken benim aklıma birinci gelenlerden biri Peter Strickland’in “Berberian Sound Studio” isimli sineması oldu. İki sinema de endişe sinemasına dair emsal bir yaklaşıma sahip ve baş karakterin gerçekle hayal ortasındaki alaca bölgede kayboluşunu anlatıyor. Doygun renkleri ve gölgeli ışıklandırmalarıyla da benzeşen iki sinema görsel manada yüksek bir estetik sunarken; “Censor’ın baş karakterinin bayan oluşu Bailey-Bond’un sinemasına daha manalı bir derinlik kazandırıyor. İşin değişik yanı 2015 yılında “Nasty” isminde bir kısa sinema çeken ve “Censor”ı temelde bu kısa sinemadan hareketle yazan Bailey-Bond’un birinci sinemada erkek bir karakteri kullanmış olması… Bailey-Bond kadın-erkek sorunu için fazla bir şey söylemiyor lakin bir söyleşide “Korku makus bir şey değil bence” diyor ve ekliyor: “Hatta tam tersine o kaygının sizde yarattığı bir katharsis, bir iyileşme de olabiliyor. Hem “Nasty” de hem de “Censor”da daima bunun üzerinde durdum; yani kaygıdan ne elde edebiliriz fikri üzerinde. Genel kanı endişe sinemalarının izleyici üzerinde ziyanlı tesirleri olduğu ve sansürlenlemeri gerektiği istikametinde. Halbuki benim sinemamda bir kurtuluş oluyor.”
“Censor” 28 Haziran’dan itibaren çevrimiçi; tıpkı gün saat 15.00’te Kadıköy Sineması’nda izlenebilir.
SİNEMANIN NOTU: 8/10
Cumhuriyet
