ANA CÉCILE ROBERT (*)
Fransa’da 2020 mahallî seçimleri bilhassa iştirak nispetin çok düşük seviyesiyle gündemde. Seçmenlerin yalnızca yüzde 40’ı sandığa gitti. Bu, Beşinci Cumhuriyet’in 1958’de kuruluşundan bu yana kaydedilen en düşük nispet oldu. Kimi yorumcular vatandaşların sandıktan kaçışını koranavirüs endişesinin açıkladığına inanıyor. Salgın, bu düşük iştirak orantısını kısmen açıklayabilse de bu muhakkak temel neden değil.
Fransız demokrasisi neredeyse yirmi yıldır derin bir buhran sürecinden geçiyor: 2002’de, birinci kere ölçüsüz sağ, Jean-Marie le Pen’in şahsında, Jacques Chirac tarafından önemli bir yenilgiye uğramadan evvel cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2. cinsine kaldı. 2005 yılında, seçmenlerin yüzde 55’i parlamenterlerin yüzde 96’sının onayladığı Avrupa Anayasa Antlaşması’nı reddetti ve temsilciler ile temsil edilenler arasında giderek artan arayı ortaya koydu.
HAREKETLER ŞİDDETLE BASTIRILDI
2017’de cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birinci çeşidinde, dört aday arasındaki oy farkı sadece on binlerle tabir edildi. Sonuç olarak Emmanuel Macron, seçimin 2. cinsini Mayıs 2017’de kayıtlı seçmen oylarının yalnızca yüzde 47’si ile kazandı. Haziran 2017’de umumi seçimler başkanlık partisine ezici bir çoğunluk sağladı, ama Beşinci Cumhuriyet’te birinci sefer sandığa gitmeyen seçmen sayısı iştirak orantısından daha yüksekti.
Yasamadan sorumlu mevcut Millet Meclisi azınlık bir seçmen tarafından seçildi. 2019’da siyasi partiler, sendikalar yahut dernekler dışında doğan Sarı Yelekliler hareketi, bilhassa emekçi sınıfı mahallelerinde, küçük kasabalarda ve kırsal ortamlarda nüfusun büyük bir kısmının acısını ortaya çıkardı. Tabiatı, ölçeği ve mühleti itibarıyla birinci kez oluşan bu hareket, hükümet tarafından kitlesel polis gücü kullanılarak şiddetle bastırıldı. Onlarca insan güvenlik güçleri tarafından sakatlandı; gözlerini kaybedenler, elleri parçalananlar, her türlü vahşete maruz kalanlar…
TEMEL ÖZGÜRLÜĞE KISITLAMA
2015 ve 2016 yıllarında Paris ve Nice’i kana bulayan taarruzlardan sonra kabul edilen mucize hâl kanunları, idari makamların makul yanlarda şovları yasaklamasına ve birebir devirde kişilerin şovlara iştiraklerini engellemek maksadıyla güçlendirildi. Gerçek bir yargı denetiminden muaf tutularak uygulanan bu temel özgürlükler kısıtlaması, insan hakları ve kamu özgürlüklerini savunan derneklerin protesto şovlarına yol açtı.
Fransız Anayasası, cumhurbaşkanına gerçekte karşılığı olmayan çok kapsamlı bir salahiyet veriyor: Millet Meclisi cumhurbaşkanıyla tıpkı siyasi kümeden olan başkanlık çoğunluğu tarafından denetleniyor ve cumhurbaşkanının salahiyetleri hükümet tarafından çerçeveleniyor. Günümüzde kolektif müzakereye daha açık ve yasama ile yürütme arasında daha istikrarlı bir kurumsal rejim isteyen ve sayıları giderek artan vatandaşlar tarafından eleştirilen bu anayasa, tartışmasız Garp dünyasındaki en otoriter anayasa.
Bu kurumsal ve siyasi bunalım ortamında, geçen pazar akşamı açıklanan lokal seçimlerin sonuçları hakkında yapılan tefsirler gülünç görünüyor. Birileri kentleri kazanmış olabilirler ve mahallî idare sorumluluklarına erişebilirler. Fakat zaferlerini seçmenlerin yalnızca bir azınlığına borçlular. Bu nedenle ve bilhassa de 2022 cumhurbaşkanlığı seçimleri açısından bu oylamadan umumi tahliller yapmak risk taşır. Birtakım yorumcular Sarı Yelekliler hareketi şovlarının tekrarı haberini duyururken Eylül 2020’de yeni eğitim yılı başlangıcının hangi toplumsal koşullar altında gerçekleşeceğini iddia etmek de çok çetin görünüyor.
(*) Gazeteci, Le Monde diplomatique Dış Yayınlar Yöneticisi.
Cumhuriyet
