Pantomim sanatkarı İlker Kılıçer, Türkiye’de pek faal olmayan pantomim sanatını anlattı. Oyunu kelamları ile değil, vücuduyla anlatarak insanları hem düşündürüyor, hem eğlendiriyor. Oynadığı oyunun sessiz olmasına karşın yaptığı şovların birçoklarında, “Çevre kirliliği, gürültü kirliliği ve yer işgali” hatalarından daima para cezası yemiş. Cezalara karşın sokaklarda ve sahnelerde sanat yapmaya devam ediyor. Amacı, İzmir’de Memleketler arası Mim Şenliği düzenlemek. Farklı ülkelerden mim aktörlerini ve oyunlarını mahallî halkla buluşturmak… Oyuncu İlker Kılıçer, sanata nasıl başladığını, yaşantısını, kesilen para cezalarını ve maksatlarını Cumhuriyet’in Egesi’ne anlattı.
Sizi tanıyabilir miyiz, kaç yıldır mim sanatıyla uğraşıyorsunuz?
Mim ve Kukla Sanatı ile uğraşıyorum. Hem çocuklara hem yetişkinlere performanslar ve atölyeler gerçekleştiriyorum. Çok pahalı bir Dramaturgla, Dr. Fatma Keçeli ile çalışıyorum. İnsanın, hayatın sanatla dönüşebileceğine, güzelleşebileceğine inananlardanım. Hem sahnelerde hem de sokaklardayım. Ancak daha çok varoşlarda, mülteci kamplarında, göçmen barınma merkezlerinde, cezaevlerinde, huzurevlerinde, etraf uğraşlarında, isyanın, direnişin olduğu yerlerde kendimi var etmeyi daha çok seviyorum. Mim sanatıyla 2003 yılında tanıştım. Mim sanatıyla. Susarız lakin vücutla lisandan daha hoş konuşuruz. Lisan de bir üniformadır. Aklın itaatine tabidir. Bazen kalpten ruh alsa da gündelik hayatta öğretilenin temsiliyetini sürdürür.
Pantomim sanatkarı olmaya nasıl karar verdiniz?
Ali Ayas isminde çok sevdiğim bir arkadaşım vardı. Muskiler Distrophi’ye (kas erime hastalığı) yakalandı ve vücudu yavaş yavaş eriyordu. Gırtlağından hayat ünitesine bağlıydı, sesi çıkmıyor, haliyle konuşamıyordu. Nefesiyle dudak kaslarını kullanarak konuşmaya çalışıyordu. El kasları fonksiyonunu yitirmeden ellerini kullanarak anlatımlarını destekliyordu. Bir gün bana gülerek şunu söyledi. “Yatakta mim sanatkarı olduk. Sahnede olmak varken. Fakat tahminen sen olursun.” Gülüştük. Bir mühlet sonra Ali’yi kaybettik. Okuması için ellerimle gözlerine tuttuğum onlarca kitabın boşluğu düştü avuçlarıma. Ellerimi fark ettim, sonra tüm vücudumu. “Mim” dedim. O gün bugündür hâlâ diyorum.
Şovlarınız karşılık buluyor mu? İzleyici kitlesi var mı?
Sokakta da mim performansları yapıyorum. Asıl karşılığı orada buluyorum. Öykümü vücudumla anlatırken farklı varyasyonlarda, statülerde, frekanslarda beşerler tıpkı kıssada buluşuyor. Bazen öykünün kendisi bile oluveriyor. Şöyle bir fotoğraf sunmak istiyorum sizlere ki birçok yerde anlatmışımdır. Karşımda öğle ortasında yemeğe çıkan banka müdürü ve çabucak yanına simit tezgâhını koyup beni izleyen bir çocuk. Müdür o kadar etkilenmiş ki mim sanatından yemeğe gitmeyip yanındaki simitçi çocuktan simit alıp yemek ortasını öykünün içinde kalarak geçirmek istiyor. Daha da kıymetlisi gündelik hayatta tahminen de göremeyeceğimiz yan yanalık oluşuyor.
Canlandırdığınız karakter palyaço olarak algıllanıyor.
Denk geldiğim oldu çocukların beni gösterip “palyaço” dediklerine. Palyaço da kendi iç dinamikleri olan, fizikî performansa dayalı oyunculuk akımıdır. Ama ne yazık ki mim sanatında olduğu üzere palyaçoluk da tertip şirketlerinin içini boşalttığı, makus makyajlarla insanlara sunduğu kimi çocuklarda çok makus makyajıyla korkutup travmaya yol açtığı cümbüş objesi haline geldi. O yüzden gerçek palyaço, gerçek mim aktörü alanlarda, sahnelerde olmalı.
Başka oyunlardan ne farkı var?
Bir defa kelamsız bir oyun. Kelamın yerini vücut alıyor. Anlatımın daraldığını düşünseniz de aslında tam zıddı anlatım manayla büyüyor. Kelamlı oyunlarda vücut, sözlerin ezikliği altında tutsak olabilir. Lakin mim, vücudu özgürleştirir. Yani izleyiciyi dinlemek zorunluluğundan alır, fark edilmek şiirine götürür. Dekora ihtiyaç duymaz zira vücut de dekorlaşabilir. Müzik de kullanmayabilir. Vücuttaki devinimlerin rüzgâr sesi, nefes sesi, adım sesi müziğin yerine geçebilir. Yüzünüzdeki mim makyajı, gündelik hayatınızda bilinen yüzünüzü ortadan kaldırır. Sizi cinsiyetsizleştirir, türsüzleştirir. Bir hayvan, cansız bir obje, kainatın kendisi de olabilirsiniz.Kısacası vücutla siz her şeysiniz artık.
Çevreyi rahatsız ettiğiniz için belediye ve polis ceza kesti. Hatta haciz geldi. Ne diyorsunuz?
Etraf kirliliği, gürültü ve yer işgali hatalarından çok cezam var. Sokaktaki mim temsillerimden birinden “Gürültü Cezası” yedim. O cezayı ödemediğim için haciz geldi. En son bir evrak geldi; “bir ay hafifletilmiş mahpus cezası”. Gittim teslim olmaya. Düşünsenize mim performansı yapmaktan mahpus yatacaksınız. İnanılmaz lezzetli geldi. Sonra maddede değişiklik olmuş, bu kapsamdaki şahıslar affedilerek mahpusları para cezasına çevriliyormuş. Şunu bilin ki katiyen af dilemedim. O çevrilen para cezasını da ödemedim. Yeniden bir gün maden personelini ipli kukla ile sahneliyorum sokakta. “Yer İşgali” cezası yedim. Yeri işgal etmeye devam ettiğim için de zabıta polis çağırdı. Kimlik istedi polis. Kuklayı kaldırıp ona gerçek tuttum. “Buyurun kimliğim” dedim, “Dalga geçme benimle kimliğini göster” dedi. “Bu benim asıl kimliğim. Hayallerim, söylediklerim, isyanlarım” sonra karakolu boyladık. Savunma dilekçesi uzattılar” “Savunulacak bir şeyim yok, her şey ortada” deyip dilekçeyi reddedince “Görev başındaki memura mukavemet”ten bir ceza daha yazdılar.
İnsanların sesli olarak anlatamadığını siz sessizce anlatıyorsunuz. Güç olmuyor mu?
Çok gördüm şenliklerde cümbüş etkinliklerinde biraz duvar yap sonra çiçek kopar ver. Elinle kalp yap seyirciye sun. Ne kadar kolay değil mi? Al sana mim oyunu. Tertip firmalarının sanat tüccarlığı, para budalalığı işte. Şöyle söyleyeyim bir gün denk gelirsiniz tahminen. Bazen 5 dakika süren bir oyunumda bile sırılsıklam oluyorum. Gözlerim kan çanağına dönüşüyor. Vücuttaki karakterize farklılıklar, az evvel söylediğim üzere her şeyleşme gayreti ve bölgesel zıtlıklar harikulade güç ile açığa çıkıyor. Hakikaten güç bir sanat. Dışarıdan göründüğü üzere değil. Sabır ister, uzun müddetli emek ister.
Yurttaşlardan hiç reaksiyon aldınız mı? Unutamadığınız anı var mı?
Çocuk cezaevinde “Mimdo’nun Aradığı” isimli mim oyunumu sahneledim. Makyajımı silip kıyafetimi giydikten sonra çocuklardan biri koşarak yanıma geldi. Çocuk heyecanla konuştu” ben de bu sanatı öğrenmek istiyorum ağabey. Bana da öğretir misin?” Sordum “Tabii ki de. Pekala neden bu kadar çok öğrenmek istiyorsun” dedim. Ben de senin üzere duvar yapıp o duvarı yıkacağım. Sonra da özgürleşeceğim” biraz durdu, koridor duvarlarına ve gardiyanlara baktı ve cümlesini tamamladı: ” Aslında hapisteyim biliyorum lakin pantomim yapıp özgürleşebilirim ağabey.”
Maksatlarınız ve projeleriniz var mı?
İzmir’de Milletlerarası Mim Şenliği düzenlemek. Farklı ülkelerden mim aktörlerini ve oyunlarını lokal halkla buluşturmak İzmir için dayanılmaz bir tecrübe olacaktır. Birebir vakitte Türkiye’deki mim aktörleriyle tanıştırıp yeni tecrübeler elde etmek. İnsanların mim sanatını öğrenebilecekleri özgür bir yer yaratmak. Her temsilimden sonra kesinlikle bu sanatı öğrenmek isteyen çocuklarla ve yetişkinlerle karşılaşıyorum. Ne yazık ki şimdilik bunları karşılayacak bir mekânsallığım yok. Bu iki hayalim artık biraz bahsedeceğim hayalimin hazırlayıcısı olacak. Bu hayalimin ismi “Mim Dolu Anadolu”. Türkiye’nin farklı bölgelerinden yola çıkmış 10 takımın 10 mim oyununu düşünün. Köy köy, kasaba kasaba oynaya oynaya İzmir’e hakikat yola çıkıyor ve yeniden İzmir’de buluşarak şenlik havasında son oyunlarını bu kentte oynuyor. Bu vakanın mim sanatının gelişimi açısından da çok yararlı olacağını düşünüyorum.
Cumhuriyet
