ReutersLondra’da Hyde Park’ta yapılan Siyahların Hayatı Kıymetlidir protestolarına binlerce kişi katıldı
‘Siyahların Hayatı Değerlidir’ dünyanın dört bir yanında atılan bir slogan, toplumsal medyada dünya çapında gündem, büyük bir taban hareketleri ağı ve aktivistler açısından kolektif bir duruş haline geldi.
Evet bir toplumsal medya bildirisinde sarfedilen bu cümle nasıl global bir fenomen haline geldi ve bundan sonra neye evrilebilir?
Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketi dendiğinde en çok akla gelen isimler, başkanlar değil dev ırkçılık meseleleriyle boğuşan bu devlette mevzunun gündeme gelmesine sebep olan mağdurlar: George Floyd, Breonna Taylor, Eric Garner, Michael Brown bunlardan kimileri.
HAREKETE ISMINI VEREN FACEBOOK PAYLAŞIMI
Hareketin doğuşunun izini bulmak için 2013 yılında, Florida’da Trayvon Martin isimli siyah bir genci ateş ederek öldüren George Zimmerman’ın beraatıyla sonuçlanan davaya kadar gitmek gerekiyor.
17 yaşındaki Trayvon Martin, bir dükkandan şeker ve soğuk çay aldıktan sonra meskene dönerken vurulmuştu. Zimmerman savunmasında silahsız siyah gencin ‘şüpheli göründüğünü’ söylemişti.
Zimmerman cinayet cürmüyle yargılandığı davada beraat edince bir öfke patlaması oldu. Facebook’a konulan “Siyahların Hayatı Değerlidir” yazılı bir paylaşım bu hislere denk düştü ve harekete dönüştü.
Siyahların Hayatı Pahalıdır hareketinin kurucularından Los Angeles’den Pan Afrika Çalışmaları profesörü Melina Abdullah şöyle anlatıyor:
“Yedi yıl evvel bir araya geldik. Kurucularımızdan ve benim de en yakın arkadaşlarımdan biri olan Hatrisse Cullors’un davetiyle Los Angeles’deki siyah sanatkarlar kolektifinin avlusunda yaklaşık 30 kişi toplandık. Talebeler, sanatkarlar, analar ve örgütleyiciler vardı. Ayağa kalkmanın kutsal bir hizmet olduğunu biliyorduk. Dünyayı dönüştürebileceğimizi düşünecek kadar cüretkardık lakin bunu nasıl yapacağımız hakkında fikrimiz yoktu.”
Trayvon Martin için adalet talebi, Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketinin fitilini ateşledi fakat birebir yıl Michael Brown’un öldürülmesi, hareketi ulusal gündeme taşıyan hadise oldu.
Yirmi yaşından küçük silahsız bir siyah genç olan Brown’un Missouri-Ferguson’da polis tarafından vurularak öldürülmesi üzerine Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketi sokağa çıktı ve birçok şovda polisle çatıştı.
Bu yıl George Floyd’un öldürülmesi ise hareketi öbür bir boyuta taşıdı.
Getty ImagesSiyahların eşit haklar ve özgürlükler uğraşının önderleri Martin Luther King Jr ve Andrew Young (onun sağında)
INSANLAR DEĞİL HAREKET DEĞERLI
ABD’deki siyahların temel hak ve özgürlükler hareketinin efsanevi başkanlarından eski büyükelçi Andrew Young, ulusal seviyede ırkçılık konusunda yaşanan uyanışı “büyük bir gurur kaynağı” diye tanımlıyor.
88 yaşındaki hak savunucusu “Bilhassa şovların büyük çoğunluğunun barışçı geçmesi çok önemliydi” diyor.
Yıllarca adalet ve eşitlik talep eden şovlarda, Martin Luther King Jr ile omuz omuza yürüyen Young, ABD Yöneticileri tarafından verilen Özgürlük Madalyası’na layık görülmüş ve Birleşmiş Milletler’e büyükelçi olarak atanmıştı.
O da hak ve özgürlükler hareketi içinde olduğu birinci yıllarda Martin Luther King üzere bir diyanet adamıydı.
“O yıllarda durum çok farklıydı. Kapı kapı, kilise kilise dolaşmamız gerekiyordu” diyor ve Martin Luther King tutuklanıp mahpusa konduğunda protesto etmeye yalnızca 55 kişinin geldiğini hatırlıyor.
1960’lara gelindiğinde Amerikan haklar ve özgürlükler hareketinin önderleri dünya çapında tanınıyordu.
Gelgelelim bugün Siyahların Hayatı Pahalıdır hareketi için birebir şeyi söylemek mümkün değil. Büyükelçi Young üzere bu uğraşa bağlı biri bile önderlerin isimlerini bilmiyor.
“Açıkçası hareketin önderlerinin kim olduğunu bilmiyorum. Başkanları olup olmadığını bile bilmiyorum. Tahminen de topluluğumuzun yüzleşmemek için direndiğimiz kötülüklerine karşı oluşmuş bir his birliği hareketidir” diyor.
Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketinin oluşumunda yan almış bireyler ise merkezi bir yapı olmayışının bilinçli bir tercih olduğunu söylüyorlar.
Profesör Melina Abdullah “Grup merkezli liderlik bizim kıymetli prensiplerimizden biri” diyor ve sürdürüyor:
“Liderlik sırf hitabet gücüyle ilgili bir şey değil. Tıpkı devranda kolaylaştırıcılık, planlama, harekete sanatı ve gereğince bilinmeyen başka boyutları katabilmek de değerli.”
BAYANLAR BAŞKAN KONUMLARDA
Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketinin bir özelliği de birçok yerde ve yerdeki örgüt önderlerinin bayan olması.
Profesör Melina Abdullah “Siyah bayanlar her devir siyahların özgürlük uğraşının çekirdeğindeydi. Birçok sefer silindiler ancak bu defa geçmişe itilmeyi reddediyoruz” diyor.
Abdullah, harekete yan veren fikirler bütününün ilham kaynağının, siyahların hak ve özgürlük hareketi içinde değerli rol oynayan feminist düşünür ve hareketçi Ella Baker olduğunu söylüyor.
1986 yılında hayatını yitiren Baker, siyah hak ve özgürlükler hareketi içinde 50 yılı aşkın mühlet çok değerli bir rol oynamış; her devir kişi liderliğine odaklı hareketler konumuna kolektivist taban hareketlerini savunmuştu.
“Ella Baker’ı dünyanın gelmiş geçmiş en parlak örgütleyicilerden biri olarak görüyor ve okuyoruz. Baker, hareketlerin, şahıslardan büyük olması gerektiği konusunda çok netti” diyor.
Hareketin bir sair özelliği ise yeniden bu fikirlerin bir devamı olarak mahallî örgütlenmelerin otonomisi. Melina Abdullah, merkezi hareketin iktidar üzerinde baskısı sürerken mahallî oluşumların kendi gündemlerini ve kendi formüllerini belirlemesini de desteklediğini söylüyor.
ŞİRKETLER VE BEYAZ AMERİKALILAR ÜZERİNDE TESIRI
BBCDay Dream Sessions kümesinin üyelerinin harekete birtakım muahezeleri var
Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketi ulusal ve memleketler arası kümeleri içeren gevşek bir şemsiye örgütlenmesine evrilmiş olsa da, ABD’de kâr hedefi gütmeyen bir sivil topluluk örgütü olarak kurulan Black Lives Matter Küresel Network’e (Siyahların Hayatı Kıymetlidir Global Ağı) harekete yakın görünmek isteyen şirketler ve vakıflardan fonlar ve fon vaadleri yağıyor.
Hareket artık ABD’nin her bölgesinde olduğu kadar ve dünyanın da dört bir yanında örgütlenmelere sahip. Başkaca daha evvel kendisini siyahların hak ve özgürlük uğraşı içinde görmeyen kesitleri de cezbediyor.
Tartıyla beyazların yaşadığı Colorado’daki Norwood kasabasındaki hareketlenme bunun bir örneği.
Yekun 500 kişinin yaşadığı ve en yakın havaalanına otomobille 6 saat uzaklıktaki Siyahların Hayatı Kıymetlidir şovlarının örgütleyicilerinden AJ Crocker “Şehrimizde beyazlar olarak bizlerin de kendimizi sorgulamamız gerektiğini ve bu problemdeki sorumluluğumuzu üstlenmemiz gerektiğini hisseden geniş bir kesim var” diyor.
Norwood’da önümüzdeki belediye meclisi içtimasının gündeminde Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketiyle ilgili bir tartışma olacağını mahallî kitap okuma kümesinde İbram X Kendi’nin ‘Nasıl ırkçılık zıddı olunur?’ kitabınının okunacağını da ekliyor.
HAREKETİN ‘ANA AKIMLAŞMASI’ ELEŞTİRİSİ
Day Dream Sessions isimli müzik kümesinden Charles White kişilerin ırkçılık konusunda kendilerini eğitmeye başlamasından mutlu olduğunu söylüyor.
Başşehir Washington DC’de yapılan ırkçılık zıddı şovlarda çalınan müziklerin bir kısmı bu kümeye ilişkin.
Gelgelelim Charles White ve kümedeki başka müzisyenler hareketin “ana akımlaşmasına” kuşkuyla yaklaşıyorlar.
Kümenin başkanı baterist David Mooney “Siyahların Hayatı Değerlidir’in bir moda haline geldiğini hissediyorum” diyor:
“Önce mevcut durumla ilgili bir şeyler yapmaya yönelikti ancak artık bütün bu şirketlerin çıkıp siyahları desteklediğini söylemesi falan daima daha çok müşteri çekmek daha çok para kazanmak umuduyla yapılan şeyler.”
Kümeden Eric Jackson hareket ile haklarını savunduğu siyah gençliğin bağlarının yıllar içinde konum yer koptuğunu düşünüyor:
“İlk doğuşunda Siyahların Hayatı Kıymetlidir hareketi inandığımız ve ardında yan aldığımız bir şeydi. Sahiden polis zulmü ve bunun siyahlar üzerindeki tesiriyle ilgiliydi. Lakin artık buna feminizm, LGBTQ boyutlarını ve farklı şeyleri de katıyorlar. Bence hareket biraz daha dar odaklı olmalı.”
Yeniden de küme üyeleri hareketin temel iletisinin gerisinde olduklarını söylüyorlar.
‘KESİŞİMSELLİK GURUR KAYNAĞI’
Hareketin kurucularından Melina Abdullah ise kalbinde çok sayıda bayan ve LGBT aktivistinin nokta aldığı hareketin ‘kesişimselliğinin’ gurur duyduğu bir tercih olduğunu söylüyor.
“Siyahların Hayatı Pahalıdır, bayancı bir hareket olduğu konusunda çok açık. Bu erkekleri dışladığımız mealine gelmiyor. Çok sayıda güçlü erkek önderlerimiz de var” diyor.
Abdullah, örgütlenmenin tıpkı vakitte elle tutulur değişimler yaratmaya da odaklı olduğunu ve hudutlu da olsa birtakım sonuçların alınmaya başladığını söylüyor.
“Geçtiğimiz altı yıl içinde polisin öldürdüğü kişilerin sayısında azalma olmadı, bu iyi bir şey değil” diyen Abdullah “Bununla birlikte hareketimizin örgütlülüğünün güçlü olduğu kentlerde bu sayıların süratle düştüğünü de görüyoruz” diye ekliyor.
Profesör Abdullah hareketin polisle müzakere usulünü kabul etmediğini, kazanımları müzakere ile değil sokaklara dökülerek ve polisten hesap sorulmasını talep ederek elde ettiğini de söylüyor.
Bununla birlikte Abdullah hareketin maksadında aslında mevcut polis sisteminin dağıtılarak yanına ıslahattan geçirilmiş yeni bir kolluk örgütlenmesinin kurulması ve polis fonlarından bir kısmının toplumsal hizmetlere aktarılmasının bulunduğunu da hatırlatıyor.
Cumhuriyet
