Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Banka kanunun 42. unsuru uyarınca hükümete açık mektup gönderdi. Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’a gönderilen mektupta 2020 yılında enflasyonu etkileyen faktörler anlatıldı.
Merkez Bankası, hükümete gönderdiği açık mektupta şu sözler yer aldı: “Yüzde 5 gayesine varıncaya kadar gerçekleşen ve beklenen enflasyon oranı patikası ile para siyaseti faiz oranı patikası ortasındaki seviye güçlü bir dezenflansyonist istikrar gözetilerek oluşturulacak ve bu istikrar daima korunacaktır.” tabirini kullandı.
Enflasyon raporu sunumunda belirttiği üzere enflasyonda orta vadeli yüzde 5 amacına varmak gayesiyle, enflasyon hedeflemesi rejiminin tüm ögeleriyle uygulanacağı belirtildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) 2006 yılı başından itibaren uyguladığı açık enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında, enflasyon gayesinden besbelli olarak sapıldığında yahut sapma mümkünlüğü ortaya çıktığında TCMB Kanunu’nun 42. unsuru uyarınca “hesap verme yükümlülüğü” sistemi devreye girmektedir. Bu kapsamda, TCMB’nin gayeden sapmanın nedenlerini ve alınması gereken tedbirleri Hükümete yazılı olarak bildirmesi ve kamuoyuna açıklaması gerekmektedir. 2020 yıl sonu enflasyonu maksat aralığının üzerinde gerçekleşmiştir. Bu metin, enflasyonun maksattan sapmasının nedenleri ile gayeye ulaşmak için alınan ve alınması gerekenönlemleri açıklamaktadır. 2020 Yılında Enflasyonu Belirleyen Faktörler 2019 yılının Temmuz ayında başlayan faiz indirimleri 2020 yılının birinci yarısında Covid-19 salgınının olumsuz tesirlerini sınırlamaya yönelik olarak devam etmiş ve ilaveten kapsamlı genişleyici likidite adımları atılmıştır.
Para siyaseti faiz indirimleri ve bankacılık kesimine sağlanan gayeli ikidite imkânlarına ek olarak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun Mayıs ayı başından itibaren geçerli olmak üzere bankaları temel olarak kredi kullandırmaya ve menkul değer almaya yönlendiren Etkin Rasyosu düzenlemesi de genişletici makro siyaset duruşunu belirginleştirmiştir.
Yıllık kredi büyümesi ikinci çeyrekten itibaren ivmelenmiş ve 2017 yılındaki Kredi Garanti Fonu kaynaklı süratli kredi genişlemesinin de ötesinde bir genişlemeye neden olmuştur (Grafik 1). Bu güçlü kredi genişlemesi firma kredilerinde olduğu kadar konut ve muhtaçlık kredileri başta olmak üzere kişisel kredilerde besbelli gerçekleşmiştir. Krediler ve mali büyüklüklerde para siyaseti ve finansal siyasetlerle kısa müddette sağlanan süratli genişleme, iktisadi faaliyetteki süratli toparlanmayı desteklemekle birlikte cari süreçler istikrarını, dış finansman imkânlarını ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemiştir.
Mal ihracatındaki iyileşmeye rağmen, başta turizm olmak üzere hizmet gelirlerindeki düşüş ve ithalattaki canlanmayla birlikte cari süreçler açığı süratle artmıştır. Global belirsizliklere ek olarak yurt içinde enflasyon beklentilerinin bozulması dolarizasyon eğiliminin güç kazanmasına yol açmıştır. Bu devirde yurt içi yerleşiklerin döviz ve altın talebi artmış; altın ithalatının tarihî ortalamalarının hayli üzerine çıkması dış dengeyi olumsuz etkilemiştir. Makrofinansal risklerin artması ve bekleyişlerin bozulmasıyla portföy ve swap piyasalarından yüksek hacimli yabancı sermaye çıkışları gözlenmiştir.
Eş anlı olarak yurt içinde mevduat dolarizasyonununkuvvetlenmesi ve gerçek kısmın yabancı para yükümlülüklerini azaltma eğiliminin hızlanması da dış finansman muhtaçlığını kıymetli ölçüde artırmıştır. Böylece, yurt içi talep kaynaklı süratli büyümenin yol açtığı dış dengesizlikler, ülke risk primlerini yükseltmiş, döviz kurları ve rezervler üzerinde baskıoluşturmuştur.
ALINAN TEDBİRLER
Enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması ve enflasyon görünümüne yönelik risklerin sınırlanması emeliyle, Ağustos ayı başından itibaren salgın devrine mahsus siyasetlerde sıkılaşma adımları atılmaya başlanmıştır. Lakin, süratli kredi genişlemesinin birikimli tesirleriyle talep şartlarının sergilediği güçlü seyir, yılın ikinci yarısında cari istikrar ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemeye devam etmiştir. TCMB, enflasyon görünümüne dair risklerin bertaraf edilmesi, enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması ve dezenflasyon sürecinin en kısa müddette yine tesis edilmesi için Kasım ayında siyaset faizini yüzde 10,25’ten yüzde 15’e yükselterek net ve güçlübir mali sıkılaştırma yapmıştır. Buna ek olarak, şeffaflığı ve öngörülebilirliği artırmak maksadıyla sade bir operasyonel çerçeve benimsenmesine ve kısa vadeli tüm fonlamanın temel siyaset aracı olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı üzerinden yapılmasına karar verilmiştir. Bu doğrultuda, TCMB tarafından bir ay vadeli klasik usullü repo ihaleleri ve Geç Likidite Penceresi (GLP) imkânlarıyla sağlanan fonlama, 20 Kasım 2020 tarihinden itibaren temel para siyaseti aracı olan birhafta vadeli repo ölçü ihaleleriyle yapılmaya başlanmıştır. Kasım ayı PPK toplantısında, fiyat istikrarı temel emeli doğrultusunda, mali transfer sisteminin aktifliğini artırmak için zarurî karşılık düzenlemesinde değişiklik muhtaçlığı olduğu değerlendirilmiştir. Bu çerçevede, gerçek kredi büyümesine nazaran farklılaşan zarurî karşılık oranları ve faiz/nema oranları uygulamasının yürürlükten kaldırılmasına ve mecburî karşılık oranlarının ve faiz/nema oranlarının tüm bankalar için tıpkı oranlar üzerinden uygulanacak biçimde yine belirlenmesine karar verilmiştir.
Mecburî karşılık sisteminin sade bir çerçevede uygulanması, para siyasetinde şeffaflığın ve öngörülebilirliğin artmasına katkı sağlamıştır. Buna ek olarak, Türk lirası ve yabancı para mecburî karşılık oranlarında yapılan değişiklikler TCMB’nin nakdî duruşunu ve mali transfer sisteminin faal işleyişini desteklemiştir. Para siyasetindeki sıkılaşma ve fiyat istikrarına yönelik güçlü bağlantı piyasalara olumlu yansımış, finansal göstergelerde iyileşme sağlanmıştır. Fiyat istikrarı odaklı sade bir operasyonel çerçeve benimsenerek siyaset öngörülebilirliğinin artırılması sonucunda, Kasım ayından itibaren risk primi, döviz kuru oynaklığı ve uzun vadeli faizler gerilemiş, sermaye girişleri artmıştır.
Aralık ayında, 2021 yıl sonu iddia amacını göz önünde bulundurularak güçlü bir nakdî sıkılaştırmaya gidilmiştir. Siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 15’ten yüzde 17’ye yükseltmiştir. Aralık ayı kararını takip eden devirde milletlerarası emtia fiyatları ile birtakım kesimlerde barizleşen arz kısıtlarının yanı sıra minimum fiyat ve yönetilen fiyatlara ait gelişmeler, TCMB’nin 2021 yılı enflasyon görünümüne yönelik değerlendirmeleri üzerinde tesirli olmuştur. Hakikaten Ocak ayında, sıkı para siyaseti duruşunun enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar “uzun bir müddet” korunacağı ve “gerekmesi durumunda ek sıkılaşma yapılacağı” istikametindeki kelamlı yönlendirmeyle sıkı duruş güçlendirilmiştir.
Kasım ve Aralık PPK toplantılarında gerçekleştirilen güçlü nakdî sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üzerindeki yavaşlatıcı tesirlerinin daha besbelli hale gelmesi beklenmekte, böylece enflasyon üzerinde tesirli olan talep ve maliyet ögelerinin kademeli olarak zayıflayacağı öngörülmektedir. Bu çerçevede, enflasyonun 2021 yılı sonunda yüzde 9,4 olarak gerçekleşeceği, 2022 yıl sonunda yüzde 7’ye ve 2023 yıl sonunda ise orta vadeli amaç olan yüzde 5 düzeyine gerileyerek istikrar kazanacağı varsayım edilmektedir. Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2021 yılı sonunda orta noktası yüzde 9,4 olmak üzere, yüzde 7,3 ile yüzde 11,5 aralığında; 2022 yılı sonunda orta noktası yüzde 7,0 olmak üzere yüzde 4,6 ile yüzde 9,4 aralığında gerçekleşeceği varsayım edilmektedir.
İddialar enflasyonun 2021 ve 2022 varsayım gayeleriyle ahengini sağlayacak bir parasalsıkılık seviyesi varsayımı altında üretilmiştir. Ayrıyeten, global büyüme ve dış talep görünümünde salgın kaynaklı olumsuz bir şokun tekrar yaşanmayacağı, global risk iştahında yaşanan olumlu gelişmeler ile birlikte Türkiye’ye mahsus risk algılarında iyileşmenin devam edeceği bir görünüm temel alınmaktadır. 2021 yılı için oluşturulan iddia patikasında fiyatlar, besin fiyatları ve memleketler arası emtia fiyatları enflasyonu üst istikametli, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile enflasyon beklentileri ise enflasyonu aşağı istikametli etkilemektedir. Bu etkileşim içerisinde sıkı nakdî duruşun oluşturacağı güçlü tesirin, 2021 yıl sonu enflasyonunun yüzde 9,4 seviyesine gerilemesini sağlayacağı öngörülmektedir. Lakin, bu kestirimler üzerinde üst istikametli riskler bariz bir formda değerini korumaktadır. Bu nedenle, güçlü sıkı para siyaseti duruşunun devam ettirilmesi mecburilik arz etmektedir.
Cumhuriyet
