Getty Images
Türkiye’de hükümet toplumsal medyanın denetlenmesine yönelik yeni düzenlemeler getirmeye hazırlanıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, dördüncü defa ana olan kızı Esra Albayrak’a Twitter üzerinden gelen tahlillere reaksiyon gösterdi ve “Bu millete, bu memlekete bu cins mecralar yakışmıyor. Onun için de bir an evvel biz bunları parlamentomuza getirip bu çeşit toplumsal medya mecralarının büsbütün kaldırılmasını istiyoruz” dedi.
Getirilmesi beklenen yeni düzenlemeler arasında toplumsal medya şirketlerinin Türkiye’de ofis açması ve vergiye tabi olmasının yanı sıra kullanıcı datalarının depolandığı sunucuların Türkiye’de tutulmasının mecburî hale getirilmesi ve bu platformların talep edilmesi halinde kullanıcı haberlerini vermesinin de nokta alması bekleniyor.
Toplumsal medyaya yeni düzenleme için AKP’nin masasında hangi seçenekler var?
Mevzuyla ilgili yapılan tartışmalarda dünyanın farklı konumlarında benzeri düzenlemeler olduğunun altı çiziliyor.
Birtakım memleketler, kendi kanunlarına terslik taşıyan içerik ve paylaşımların kaldırılmasından toplumsal medya platformlarını sorumlu tutan ve gerekli adımların atılmaması halinde de şirketlere cezai yaptırım öngören düzenlemelere sahip.
Daha sıkı denetimlerin olduğu devletlerde ise olgu paylaşımı taleplerinin alanına getirilmemesi halinde bu platformların yasaklanmasını öngören düzenlemeler bulunuyor.
Dünyada hangi devlette, toplumsal medya konusunda nasıl düzenlemeler var?
İngiltere
İngiltere’de toplumsal medya platformlarındaki içerikler üzerindeki murakabenin artırılması konusu Şubat ayında 14 yaşındaki genç bir kızın Instagram’da şiddet içeren imgelere baktıktan sonra hayatına son vermesinin akabinde gündeme geldi.
Hükümet, medya kontrol kurumu Ofcom’un toplumsal medya platformları üzerindeki murakabe yetkisinin artırılabileceğini açıkladı.
Fakat bu düzenlemenin detayları ve murakabe yetkisinin verileceği kurumun Ofcom olup olmayacağı şimdi mutlaklaşmış değil.
Hususla ilgili süreç hala devam ediyor. Yapılacak düzenlemeler kapsamında, teknoloji şirketlerinin platformları üzerindeki içeriklerden ve başka kullanıcıların zararlı içeriklere karşı korunmasından sorumlu tutulması öngörülüyor.
Başkaca, şiddet içeren, terör irtibatlı, siber zorbalık ve evlat istismarı üzere kategorilere girebilecek içeriklerin süratli bir biçimde kaldırılması talep ediliyor. Buna uymayan şirketlere ise ceza uygulanması da planlanıyor.
Ofcom Lideri Melanie Dawes, Haziran ayında Parlamento’nun Dijital, Kültür, Medya ve Spor Komitesi’nde yaptığı açıklamada, zararlı içerikler konusunda harekete geçmeyen toplumsal medya şirketlerine dava açılması yahut erişimin engellenmesi ihtimallerini safdışı bırakmadıklarını söyledi.
Getty ImagesAlmanya
Almanya’da NetzDG ismiyle bilinen yasal düzenleme 2018 yılının başında yürürlüğe girdi. Bu yasa, devlet umumunda iki milyondan fazla kayıtlı kullanıcıya sahip teknoloji şirketleriyle ilgili düzenlemeler içeriyor.
Düzenlemelere uymayanlara ise cezai yaptırım öngörülüyor. Bireyler için azami para cezası 5 milyon, şirketler için ise 50 milyon euro olarak belirlendi.
Yasa kapsamında birinci ceza Temmuz 2019’da Facebook’a kesildi. Hükümet, Almanya’daki platformlarında var olan yasadışı faaliyetlerle ilgili ehliyetli bildirim yapmadığı için Facebook’a 2 milyon euro ceza verdi.
Facebook ise yasanın muğlak olduğunu ve netleştirilmesi gerektiğini söyleyerek, itiraz etti.
Avustralya
Avustralya, 2015 ve 2019 yıllarında toplumsal medya şirketlerinin içeriklerle ilgili sorumluluklarını tanımlayan ve cezai yaptırımlar öngören yasal düzenlemeler yaptı.
Birinci düzenleme, 2014 yılında televizyon sunucusu Charlotte Dawson’ın Twitter üzerinden maruz kaldığı siber zorbalığın akabinde ömrüne son vermesinin akabinde yapıldı.
İnternet Güvenliğinin Artırılması Kanunu kapsamında, eGüvenlik Komiserliği oluşturuldu ve bu komiserliğe, toplumsal medya platformlarından diğerlerine hakaret ya da aşağılama içeren içerikleri kaldırmalarını talep etme salahiyeti verildi. 2018 yılında intikam pornosu da yasa kapsamına alındı.
Bu içerikleri 48 saat içerisinde kaldırılmayan şirketlere 300 bin euroya kadar; içeriği yayınlayan şahıslara de 60 bin euroya kadar para cezası verilmesi öngörülüyor.
2. düzenleme de Yeni Zelanda’da Mart 2019’da iki camiye düzenlenen ve toplumsal medyadan canlı yayınlanan atakların akabinde yapıldı.
Nefret Uyandırıcı Şiddet İçeren Materyal Kanunu ile toplumsal medya şirketlerin içerik kaldırma taleplerine uymaması halinde başkanlarına üç yıla kadar mahpus cezası verilmesi öngörülüyor. Ayrıyeten şirketlere de global cirolarının yüzde 10’una kadar para cezası kesilebilecek.
Getty ImagesFransa
Fransa Parlamentosu, Mayıs 2020’de internette nefret söylemini engellemeye yönelik bir yasal düzenleme kabul etti.
Yapılan yeni düzenlemeler kapsamında, 24 saat içerisinde ırk, diyanet, cinsî yönelim ve cinsiyet temelli nefret söyleminin yanı sıra cinsî taciz kapsamına giren içeriklerin kaldırılması isteniyor.
Terör ve evlat istismarı sahalarındaki içeriklerin kaldırılması için öngörülen müddet ise bir saat olarak tanımlanıyor.
Bu içerikleri kaldırmayan toplumsal medya şirketlerine 1,25 milyon euroya kadar para cezası kesilebilecek.
Bu yasa, Fransa’da tartışma yarattı. Hukuk eksperleri ve tabir özgürlüğü ortamında faaliyet gösteren kuruluşlar, bu yasanın hükümete internetteki içerikleri sansürlemek konusunda büyük bir salahiyet ortamı tanıdığı eleştirisi yöneltiyor.
Rusya
Rusya’da son birkaç yıl içerisinde internete yönelik bir seri düzenleme getirildi.
Son olarak Kasım ayında yürürlüğe giren düzenlemeler, düzenleyici kurumlara “acil bir durum anında” internetin fişini çekme salahiyeti veriyor. Lakin bunun nasıl uygulanabileceğine dair maddede netlik bulunmuyor.
Bir gayrı düzenleme de 2015 yılında yapıldı. Bu düzenlemeyle toplumsal medya şirketlerinin Rus vatandaşlarıyla ilgili olguların bulunduğu sunucuları Rusya’da tutmaları farz hale getiriliyor.
Bu zorunluluğa uymadığı gerekçesiyle LinkedIn’e erişim kapatılırken, Facebook ve Twitter’a da bu zorunluluğa nasıl koordinasyon göstereceklerine dair net bir plan ortaya koymadıkları için para cezası verildi.
Getty ImagesÇin
Dünyadaki en katı kısıtlamalar ve düzenlemelerin uygulandığı mekanların başında Çin geliyor.
Çin’de Twitter, Google ve WhatsApp üzere sitelere erişim yasağı bulunuyor. Birçok kullanıcı VPN kullanarak, bu yasağı aşmaya çalışıyor.
Bu devlette yüklü olarak Weibo, Baidu ve WeChat üzere Çinli şirketler tarafından geliştirilen toplumsal medya platformları kullanılıyor.
Çin Siber Alem Yönetimi, geçen yıl içerisinde 700’den fazla web sitesini kapattığını ve 10 bine yakın mobil uygulamayı da “temizlediğini” açıkladı. Kapatılanlar arasında yasadışı bahis tatbikleri ve sitelerinin yanı sıra zatî doneleri çalmak emeliyle geliştirilen düzmece tatbikler da konum alıyor.
Çin’de toplumsal medya platformlarını ve mesajlaşmalarını takip eden ve siyasi açıdan hassas olarak bedellendirilen içerikleri tespit eden 100 binlerce siber polis bulunuyor.
Ayrıyeten, 1989 Tiananmen Meydanı hadisesi kimi tabirlere filtre uygulanıyor ve bu tabirlerin geçtiği içerikler rastgele bir müdahaleye gerek olmadan otomatikman yasaklanıyor. Yasaklı sözler listesi tertipli olarak güncelleniyor.
Avrupa Birliği
Avrupa Birliği (AB), münhasıran terör propagandasını önlemeye yönelik yeni, bir seri kısıtlayıcı tedbir almaya hazırlanıyor.
Böylelikle, toplumsal medya platformlarının radikal fikirlerle ilgili içerikleri bir saat içerisinde kaldırmamaları halinde para cezası kesilmesine imkan tanınması öngörülüyor.
AB’de yürürlükte olan Umumî Olgu Müdafaa Düzenlemesi (GDPR) ile aralarında toplumsal medya platformlarının da bulunduğu teknoloji şirketlerinin kullanıcıların donelerini depolaması ve tasarrufuna yönelik düzenlemeler getiriyor.
AB’de başkaca telif haklarıyla ilgili de sıkı düzenlemeler bulunuyor. Telif haklarının ihlal edilmesi halinde bu içeriği kaldırmayan teknoloji şirketlerine yaptırım uygulanması öngörülüyor.
Getty ImagesToplumsal medya şirketleri
YouTube, nizamlı olarak “uygunsuz içeriklerin” kaldırılmasıyla ilgili olguları içeren şeffaflık raporu açıklıyor.
YouTube, Temmuz-Eylül 2019 periyodunda 8,8 milyon görüntüyü platformundan kaldırdığını ve bunların yüzde 93’ünün konulan filtreler ve algoritmalar sayesinde otomatik olarak silindiğini açıkladı.
Dünya umumunda sakıncalı içerikleri takip etmek için 10 bin kişiyi istihdam eden YouTube başkaca, 3 milyondan fazla kanalı, 500 milyondan fazla icmali sildiğini bildirdi.
Instagram ve WhatsApp’ı da bünyesinde bulunduran Facebook, geçtiğimiz aylarda BBC’ye yaptığı açıklamada, siber güvenlik konusunda 35 bin kişilik bir ekibinin olduğunu söyledi.
Facebook, Temmuz-Eylül 2019 devrinde 30 milyondan fazla içerik konusunda harekete geçtiğini ve bunların 98’inin kullanıcı şikayetlerinden evvel, kendi algoritmaları tarafından tespit edildiğini belirtti.
Cumhuriyet
