Getty Images
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “Sosyal medya mecralarının külliyen kaldırılmasını, denetim edilmesini istiyoruz” tabirlerinin akabinde konuşan bilirkişiler, Türkiye’de aslında hali hazırda çok önemli bir internet kontrolü olduğunu kıymetlendiriyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, kızı Esra Albayrak’a Twitter üzerinden gelen icmallere reaksiyon göstererek “Bu millete, bu memlekete bu cins mecralar yakışmıyor. Onun için de bir an evvel biz bunları parlamentomuza getirip bu çeşit toplumsal medya mecralarının büsbütün kaldırılmasını istiyoruz” demesinin akabinde toplumsal medya düzenlemeleri yine gündemde.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çokça reaksiyon gören açıklamaları akabinde “Sayın Cumhurbaşkanımızın bu yaklaşımını ağırlıkçı ve yasakçı bir kalıp içerisinde sunma uğraşları beyhudedir” diyerek yazılı bir açıklama yapan Cumhurbaşkanlığı Muhabere Lideri Fahrettin Altun, toplumsal medya platformlarının Türkiye’de haksız çıkar elde ettiğini söyledi:
“Söz konusu toplumsal medya platformları cinsî istismar, müstehcenlik, kumar, dolandırıcılık, suça teşvik, terör propagandası, hakaret üzere kanunlarımızın hata saydığı bahislerde vatandaşlarımızın haklarının ?korunmasına yönelik hiçbir ek sunmamakta, bilakis tüm ikazlarımıza karşın bu kabahatlerin işlenmesine taban oluşum etmektedir. Ayrıyeten bu platformlar devletimizde denetimsiz bir biçimde çıkar elde etmekte, hiçbir vergi yükümlülüğüne tabi olmaksızın faaliyet göstermektedir.”?
Altun başkaca, kelam konusu meydanda ‘tüm dünyada olduğu gibi’ düzenlemelerin ve denetimlerin hukuk devleti içerisinde yapılacağını belirtti.
‘TÜRKİYE’NİN ÖNÜNE MAATTEESSÜF BİR 0 KOYUP BÜTÜN SIKINTILARI ÇÖZEMİYORUZ’
Getty ImagesErdoğan, 26 Haziran’da gençlerle videokonferansını Youtube tahlillerine kapatmıştıColumbia Üniversitesi Global Tabir Özgürlüğü teşebbüsü üyelerinden Prof. Dr. Yaman Akdeniz ise Türkiye’nin hali hazırda internet üzerindeki kontrol karnesinin ‘oldukça kötü’ olduğunu söylüyor.
Akdeniz, “Türkiye’de durum zati vahim. Soruşturmaların ahir da cezai süreçlerin yapıldığını görüyoruz ve bu giderek de artıyor” diyor.
Global Tabir Özgürlüğü teşebbüsü, Engelli Web girişimi kapsamında engellenmiş web siteleri, URL adresleri, haber siteleri ve toplumsal medya hesaplarını tespit edip raporluyor.
Bu bağlamda hazırladıkları 2019 Türkiye raporu ile ilgili konuşan Akdeniz, geçen yıl 245 bin civarında web sitesinin erişime engellendiğini, 2019 sonu itibariyle ise Türkiye’de 408 bin 494 web sitesi erişime engellendiğini söylüyor.
Akdeniz Türkiye’de zati YouTube’un 2008 ile 2010 arasında evvel iki buçuk yıl engelli olduğunu, Twitter’ın ise 2014 yılında 10 gün kadar erişime engellendiğini, Wikipedia’nın ise 2017 Ocak ayından 2020’ye dek erişime engellendiğini hatırlatıyor.
İnternet ve toplumsal medya platformları üzerindeki denetimin artması durumunda alternatif erişim gayretlerinin da tahlil olmayacağını söyleyen Akdeniz, “Diyorlar ki Wikipedia’nın önüne 0 koyuyoruz ya da VPN ile giriyoruz. Türkiye’nin önüne maatteessüf bir 0 koyup bütün meseleleri çözemiyoruz. Başkaca herkes VPN nedir bilmiyor, kullanmıyor. Kaldı ki Türkiye profesyonel ve ticari pek çok VPN servisini erişime engelliyor” diyor.
Akdeniz, toplumsal medya platformlarının hazırladıkları şeffaflık raporlarına nazaran Türkiye’den kullanıcı haberlerine erişme konusunda çok fazla talep geldiği fakat bu taleplerin çok büyük orantıda karşılanmadığını tabir ederek, Twitter üzere toplumsal medya ağlarının kendi iç kurallarına karşıt olmayan yahut siyasi nitelikli olduğunu düşündükleri talepleri alanına getirmediklerini kaydediyor.
Türkiye’de erişim pürüzü kararı alınan internet sitesi ve toplumsal medya hesaplarıyla ilgili tüzel sürecin uzun sürdüğünü belirten Akdeniz, tabloyu şöyle anlatıyor:
“Wikipedia’nın erişime açılması uğraşımız iki buçuk yıl sürdü. Oda TV’nin de erişime kapatılan haber sitesinin savaşına devam ediyoruz. Geçtiğimiz ay Independent Türkiye haber sitesi Suudi Arabistan’la olan siyasi bir sürtüşmenin sonucu olarak erişime engellendi. Böylesi ağırlıkçı bir ortamdayız ve internet her an tehlike altında.”
Getty Images‘HER YIL ORTALAMA 60 BİN KİŞİ CUMHURBAŞKANINA HAKARETTEN SORUŞTURULUYOR’
Pekala, toplumsal medya platformlarında hakaret ve zatî haklara akın nitelikli içeriklerin denetlenmesi nasıl sağlanıyor?
“İfade özgürlüğü doğal ki mutlak bir hak değil” diyen Akdeniz, Türkiye’de de hudutlarının kanunlarla, Anayasa Duruşması kararlarıyla ve içtihatlarla çizildiğini kaydediyor.
“Türkiye’de beş yıl evvel Facebook’ta beğendiği bir ileti nedeniyle terör propagandasından yargılanan da var, Canan Kaftancıoğlu üzere yedi sene evvel attığı paylaşımlardan beş farklı suçlama ile yargılanan bir siyasetçi de. Ya da Esra Albayrak için hoşlanılmayacak şeyleri yazanlar da çıkabiliyor. Bütün bunların karşılığı toplumsal medya platformlarının engellenmesi olmamalı.
“AİHM’e nazaran bir muharrir, bir gazeteci kaleme aldığı bir yazı nedeniyle yargılanabilir ancak o metnin mekan aldığı internet sitesi, mecmua, gazete asla erişime toptan kapatılamaz. AİHM, bu fakat sansür olur diyor zira yayınlanmamış içerikleri de kapatmış yahut yasaklamış oluyorsunuz.”
Akdeniz ayrıyeten, her yıl ortalama 60 bin kişinin Cumhurbaşkanı’na hakaretten soruşturulduğunu söylüyor ve hakaret, propaganda üzere mevzularda siyasi söz özgürlüğü kelam konusu olduğunda ‘Çizgi çok ince olabiliyor’ diyor.
‘HÜKÜMET YANLISI OLMAYAN YAYINLAR İÇİN YALNIZCA İNTERNET KALDI’
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği Yöneticisi Barış Altıntaş ise internet üzerindeki teftişin artırılması ve toplumsal medya platformlarına erişim kösteği ihtimalinin Türkiye’de giderek daralan medya ve tabir özgürlüğünden bağımsız değerlendirilemeyeceğini düşünüyor.
Hükümet yanlısı olmayan yayınlar ve gazeteciler açısından tek mecranın internet kaldığını söyleyen Altıntaş, televizyonların hakimiyeti sürmesine karşın internetten haber alan kişilerin sayısı her geçen gün arttığını ve internetin münhasıran yazılı basın açısından büyük bir avantaj olduğunu kıymetlendiriyor.
Getty ImagesGeçen yıl Ağustos ayında yürürlüğe giren yönetmelikle Netflix, BluTV ve Puhutv üzere dijital platformlar Radyo ve Televizyon Üst Konseyi’nin (RTÜK) murakabesi kapsamına girdiğini hatırlatan Altıntaş’a nazaran, bu düzenleme ile Cumhurbaşkanı’nın işaret ettiği yeni yasal düzenleme birbirinin tamamlayıcısı olacağa benziyor.
Altıntaş, RTÜK’ün internet üzerinden radyo, televizyon yahut isteğe bağlı yayıncılık yapan tüm mecralardaki içerikleri denetleyebildiği bu kararı şöyle kıymetlendiriyor:
“İnternetin murakabesinin RTÜK’e devredilmesiyle, her gün bir görüntü yayımlayan bir mecra bile olsan o yönetmelik kapsamında değerlendirilebilirsin ve lisans alman gerekir. Lisans almak için ise güvenlik incelemesinden geçmek gerekiyor. Ancak Türkiye’de hiç kimse, gazetecilik yapmak için müsaade almak zorunda değildir. Bu durum hem Anayasa hem de İnsan Hakları Mukavelesi ile korunan tüm haklarımıza terstir.”
AKP’nin bir vadedir üzerinde çalıştığını tabir ettiği ve Cumhurbaşkanı’nın da dün tabir ettiği yasal düzenleme hakkında Altıntaş, “Burada basın özgürlüğü ile ilgili hiç bitmeyen bir telaş var. Hem internet üzerinden basını tehdit ediyor hem de ferdî görüşlerin belirtilmesini istemiyorlar” tefsirinde bulunuyor.
Cumhuriyet
