Getty Images
Türkiye’den günlük erişimi 1 milyondan fazla olan Facebook, Twitter, Instagram, YouTube, Tiktok üzere yurt dışı kaynaklı toplumsal ağ sağlayıcılara yeni yükümlülük ve yaptırımlar getiren düzenleme Çarşamba günü TBMM’den geçerek maddeleşti.
İktidar partisi AKP, yasal düzenlemeye münasebet olarak, internet kullanıcılarının ferdî müracaatlarında yahut kamu kurumlarının bildirimlerinde yaşanan zorlukların aşılması için toplumsal ağ sağlayıcılarla muhataplık ilgisi kurulmasını gösteriyor.
Yasanın Meclis’ten geçmesi sonrası söz özgürlüğü ve sansür tartışmaları ise sürüyor.
Yeni maddeyi BBC Türkçe‘ye kıymetlendiren insan hakları hukukçusu Kerem Altıparmak’a nazaran yeni düzenlemede hem kullanıcıların tabir özgürlüğünü hem de direkt şirketlerin siyasetlerini direkt olumsuz etkileyecek pek çok unsur bulunuyor.
Altıparmak kullanıcıların toplumsal medyada özgürce paylaşım yapmalarını engelleyecek değerli değişikliklerden biri olarak toplumsal medya şirketlerinin kullanıcılara ilişkin ferdî bilgileri kamu otoriteriyle paylaşmak zorunda kalacağını örnek gösteriyor.
Örneğin toplumsal medya ağı Twitter, tüm dünyada anonim kalmayı tercih eden kullanıcıların ferdî bilgilerini kamu otoriteleriyle paylaşmama prensibine uygun bir siyaset izliyor.
Anonim bir hesaptan yapılan paylaşımlar hakkında erişim pürüzü kararı verilmiş olsa da Twitter bunları siyasi tabir özgürlüğü kapsamında değerlendirip kararı uygulamayı reddedebiliyor.
Altıparmak ise yeni yasa ile birlikte hakkında erişim mahzuru kararı verilen paylaşımlar hakkında kabahat duyurusunda bulunulur ve soruşturma başlarsa Twitter’ın bu şahsî bilgileri paylaşmak zorunda olacağını söylüyor.
‘İNSANLAR BİR DAHA DÜŞÜNECEK’
Altıparmak, toplumsal medyadaki anonim kimliğinin toplumsal medya ağları tarafından otoritelerle paylaşılabilmesi ihtimalini Türkiye’de toplumsal medya üzerinden yürütülen birçok hak savunusunu direkt etkileyeceğini pahalandırıyor:
“Diyelim ki bir bayan cinayeti ya da siyasalların dahil olduğu bir yolsuzlukla ilgili Twitter’da hashtag çalışması yaptınız ve beşerler da anonim olarak altında paylaşımda bulunuyorlar. Bir sulh ceza hâkimi de bu paylaşımların mevcut kanun uyarınca kamu sistemini bozduğuna kanaat getirerek erişim engelleme kararı getirdi. Bu karar BTK (Bilgi Teknolojileri ve Irtibat Kurumu) tarafından Twitter’a bildirim edildi ve Twitter da bunun üzerine yapılan paylaşımları kaldırdı.
“Yasa, bu durumda kelam konusu paylaşımlar hakkında cürüm duyurusunda bulunulabileceğini ve Twitter’ın da bu paylaşımları yapanların ferdî bilgilerini verme yükümlülüğü olduğunu söylüyor. Münasebetiyle bundan sonra vatandaşlar rastgele bir hashtag çalışması kelam konusunda olduğunda, ben bu paylaşımda bulunacağım ancak kimliğimin direkt paylaşılma ihtimali var diye düşünecek.”
Getty ImagesAltıparmak, yeni maddeyle birlikte toplumsal medyada eleştirel paylaşımda bulunan şahısların “eninde sonunda” bu durumla karşı karşıya kalacağını pahalandırıyor:
“Sosyal medya ağları şayet kanun uyarınca, kullanıcı bilgilerinin paylaşılmasına ait talebi cevaplamazsa para cezası verilmesi öngörülüyor. Bu doğal olarak kademeli halde kullanıcıların tabir özgürlüğünü de etkileyen bir yaptırıma dönüşecek.”
“Sosyal medya ağları, bu para cezalarının önüne geçmek için kendilerine gelen tüm bilgi taleplerini karşılama yolunu ya da paylaşımları direkt kaldırma yolunu tercih edebilirler. Bu durumda Türkiye’de kullanıcılar, son derece demokratik ortamda söyleyebileceği bir lafı söyleyemez hale gelecek.”
‘SOSYAL MEDYA AĞLARI, VATANDAŞLAR YERİNE TAZMİNAT ÖDEYECEK’
Pekala, toplumsal medya ağlarının erişim manisi ve içerik çıkarma taleplerine karşı evvelce olabildiği üzere “kayıtsız kalırsa” ne olacak?
Altıparmak’a nazaran yeni yasa çeşitli unsurlarla bu ihtimalin olabildiğince önüne geçmeyi amaçlıyor.
Örneğin toplumsal medya ağları erişim engellemeye dair duruşma kararlarına kayıtsız kalırsa, toplumsal medya paylaşımından şikayetçi olan şahısların direkt toplumsal medya ağlarına dava açmasının önü açılıyor.
Altıparmak, bu türlü bir davanın açılabilmesi için, erişime engellenmesi talep edilen paylaşıma ait rastgele bir hakaret davası açılmış olması gerekmediğini de anlatıyor:
“Örneğin siz bir hükümet yetkilisini eleştiren bir paylaşımda bulundunuz, sulh ceza hakimliğinden bunun hakkında erişim mahzuru kararı da çıktı lakin toplumsal medya ağı bunu siyasi söz özgürlüğü kapsamında kıymetlendirerek paylaşımınızı kaldırmadı. Yeni yasa bu durumda bireylerin direkt toplumsal medya ağına dava açabileceğini öngörüyor. Şayet duruşma kararını uygulamazsan, içeriği sağlayan kişi hakkında dava açılmamış olsa bile senin hakkında dava açılabilir ve sen bundan sorumlu olursun diyor.
“Yani toplumsal medya ağları, kelam konusu içeriği kaldırmazsa vatandaşlar yerinize tazminat ödemek zorunda kalacak. Ve doğal olarak bunu yapmamak için de o içeriklerin hepsini kaldıracak. Hatta bu sistemin işlediğini gören bireyler, birinci evvel gidip sulh cezadan karar almayı da bırakıp, bin tane paylaşımı tek seferde örneğin Twitter’ın önüne koyacaklar. Twitter’ın 48 saat içerisinde tüm bunları incelemesi gerekecek.”
Getty Images‘DİREKT ŞİRKETE DAVA AÇABİLMEK, SİYASİLERE YARAR SAĞLAYACAK’
Altıparmak, bireylerin direkt toplumsal ağ sağlayıcılarına karşı açacağı davaların asli hukuk duruşmalarında görüleceğini ve bu durumun toplumsal medya kuruluşları üzerindeki baskıyı artıracağını pahalandırıyor:
“Örneğin siz çok demokratik bir tenkitte bulundunuz lakin bir hükümet yetkilisi gidip sizinkine misal 118 paylaşımı sulh ceza hakimliğinin kararıyla engelletti. Toplumsal medya şirketi ise bu kararı söz özgürlüğü sebebiyle uygulamadı. O hükümet yetkilisi bu kararın uygulanmamasıyla ilgili gidip direkt şirkete dava açabildiğinde, duruşma orada bir söz özgürlüğü tartışması olup olmadığına bakmadan, ‘Evet, sulh ceza hakimliğinin erişim pürüzü kararı uygulanmamış’ diyerek tazminat kararı verebilecek.”
“Yani olağan koşullarda bir hakaret davasında tartışılması gereken konular hiç tartışılmaksızın, ‘bana hakaret edildi’ savındaki siyasalın toplumsal medya şirketinden tazminat almasının ve bu hususların hiç tartışılmadan karara bağlanmasının yolu açılıyor.”
TOPLUMSAL MEDYA BÜSBÜTÜN KAPATILABİLİR Mİ?
Yeni yasaya nazaran “yüzde 90’a varabilecek bant daraltma” cezası yalnızca toplumsal medya şirketinin Türkiye’de bir temsilci bulundurmayı reddetmesi durumunda uygulanacak bir yaptırım olarak karşımıza çıkıyor.
Toplumsal medya ağlarının rastgele bir içerikle ilgili erişim engelleme kararını uygulamaması halinde bant daraltma cezası değil, yalnızca para cezası öngörülüyor.
Getty ImagesAltıparmak’a nazaran para cezalarına karşın toplumsal medya ağları mevcut siyasetlerinden taviz vermeden Türkiye’de faaliyet sürdürebilir. Çünkü maddede, para cezaları ödenmediği tekrarda ne yapılacağı, nasıl tahsil edileceği konusunda “yasal boşluk” bulunuyor:
“Yeni maddedeki bant daraltma hususu, yalnızca şirketleri Türkiye’ye gelişe zorlamak için öngörülmüş bir araç. Şirketin temsilcisi Türkiye’ye geldikten sonra mevcut maddedeki 8. hususa natürel olacaklar deniyor ve burada da yalnızca farklı para cezaları öngörülmüş. Ancak şirketler bunu ödememeye karar verirse, mevcut maddeyle yetkililerin çok bir şey yapabileceği kanaatinde değilim.
“Diyelim ki bir temsilci atandı, ofise de bir sandalye ve masa alındı. İçerik çıkarma kararları ise tabir özgürlüğüne karşıt olduğu için uygulanmadı. Buna karşı açılan davayı kaybetseler bile, cezayı ödememeye karar verdiklerinde para cezası nasıl tahsil edilecek? Masa, sandalye mi haczedilecek? Herhalde temsilciyi alıp götürecek haliniz yok?
“Şirketin borçlarını oraya atanan temsilciye yıkamazsınız. Yasa temsilci için farklı bir sorumluluk düzenlemiyor. Kararların Türkiye’de değil şirketin şurası olduğu ülkede alınacağını belirtir, temsilcinin yalnızca bu kararları uygulayacağını belirtirsiniz olur biter. Maddede olmayan sorumluluk vatandaş diye yüklenemez. Bununla ilgili genel olarak şirketler hukukundakı örnekleri verenler olmuş lakin o genel karar burada uygulanamaz, bu özel bir yasa. Bu kısmının öngörülemediği kanaatindeyim.”
Bilgileri Türkiye’de tutmak ne söz ediyor?
Yeni maddede toplumsal ağ sağlayıcılarının Türkiye’deki kullanıcı datalarını Türkiye’de bulundurmak için “gerekli önlemleri alacağı” hükmediliyor.
Fakat bu önlemlerin ne olacağı net olarak belirtilmiyor, bilgilerin Türkiye’de bulundurulmaması halinde nasıl bir yaptırımda bulunulacağı öngörülmüyor.
Maddede toplumsal medya kullanıcılarının şahsî bilgilerinin hangi durumlarda kamu otoriteleriyle paylaşılması gerektiği tanım edilmiş olmasına karşın neden bu bilgilerin fizikî olarak da Türkiye’de tutulmasıyla ilgili bir unsur eklendiği ise çeşitli değerlendirmelere yol açıyor.
Altıparmak, “Sosyal medya kullanıcılarının dataları fizikî olarak Türkiye’ye getirilirse o bilgiler o denli yahut bu türlü hükümet tarafından ele geçirilir. Dataların tutulduğu yerin basılması, bir sulh ceza yargıcının kararına bakar. Bu unsurun tek maksadı bu” diyor.
Cumhuriyet
