Sürü bağışıklığı terimi, Oxford İngilizce Sözlüğü’ne nazaran, “Bir toplulukta kâfi sayıda bireyin hastalığa bağışık olması nedeniyle bulaşıcı bir hastalığın yayılmasına direnç gelişmesi” manasına geliyor. Tipik olarak bu direnç, hastalığa karşı aşılanma ile gelişir.
BİRİNCİ OLARAK 1917’DE KULLANILMIŞ
Terim birinci olarak, 1917’de Amerika Birleşik Devletleri Hayvan Sanayisi Ofisi tarafından, doğmamış buzağıların vefatına neden olan bir hayvan enfeksiyonu salgını sürecinde kullanılmış.
Düşük yapan inek ve sürü içerisinde doğan yavruların hastalığa dirençli olduklarının gözlenmesi nedeniyle sürü bağışıklığının geliştiği söz edilmiş. İlerleyen yıllarda terim, farelerde bakteriyel enfeksiyonların epidemiyolojisini araştıran bakteriyologlarca sürü direnci olarak söz edilmiş.
“İnsan sürüsü bağışıklığı” ise birinci olarak 1922’de Greenwich Hastane Okulu’nda difteri salgınına etkin bağışıklık geliştiren çocuklarda gözlenmiş.
İzleyen yıllarda sürü bağışıklığı terimi insan toplulukları için yaygın bir biçimde kullanılmadı.
Sürü sözcüğünün beğenilen karşılanmamasından öte, hastalık geçirilerek kazanılacak bir toplumsal bağışıklık fikri cazip gelmedi.
Ama son on yıllarda aşılama programlarıyla hastalıkların kökünün kazınması uğraşları ile birlikte sürü bağışıklığı terimi, hastalığı geçirerek değil, aşılanarak kazanılan toplumsal bağışıklığı tabir etmek için kullanılmaya başlandı.
Bir toplulukta gereğince çok sayıda birey aşılanarak hastalığa bağışık hale gelirse oluşan bu sürü bağışıklığı, çeşitli nedenlerle aşı uygulanamayan bireyleri de dolaylı olarak koruyacaktır.
ULAŞILAMAZ GÖRÜLÜYOR
Çiftlik hayvanlarındaki bulaşıcı bir hastalığın seyrini tanımlamak için birinci defa ortaya atılmasının üzerinden yüz yıldan fazla vakit geçen ve son yıllarda sadece yaygın aşılama ile kazanılan toplumsal bağışıklığı tabir etmek için kullanılan sürü bağışıklığı teriminin 2020 yılında Covid-19 pandemisinde sıkça dillendiriliyor.
Fakat uzmanlara nazaran, aylardır devam eden salgına karşın, birçok ülkede hastalıkla karşılaşan bireylerin oranının çok düşük olması nedeniyle, enfekte olunarak kazanılacak bir sürü bağışıklığı son derece etik dışı olmasının yanı sıra ulaşılamaz görünüyor.
ANTİKOR KARŞILIĞI SÜREKSİZ OLURSA…
Öteki koronavirüslerle enfeksiyon sonrası antikor karşılığının süreksiz olabilmesi, SARS-CoV-2 için de misal bir durumun gerçekleşebileceği kaygısı yaratıyor bu türlü bir durumda sürü bağışıklığının gelişmesi çok daha sıkıntı bir hal alacak.
Öte yandan, enfeksiyon sonrası T hücre bağışıklığının devam ederek hastalıktan koruyabileceği görüşlerini ileri sürenler de var.
En değerli nokta ise sürü bağışıklığı eşiği… Bu eşik şunu tabir eder: Bağışık olmayan bireylerin enfekte bireylerle karşılaşarak enfekte olmalarının önüne geçilmesi için topluluğun yüzde kaçı hastalığa bağışık olmalı?
Tipik olarak, sürü bağışıklığının gelişmesi için topluluğun yüzde 70-90’ı hastalıkla karşılaşarak ya da aşılanarak bağışık hale gelmeli. Covid-19 için bu sorunun karşılığı ise şimdi net değil.
Tüm bu belirsizliklerle birlikte pandemi hızlanarak devam ediyor. Yaygın aşılanma sağlanıncaya dek, salgının yayılımının sonlandırılması ve sıhhat sistemlerinin güçlendirilmesi uğraşı devam etmeli. Tabirin çıkış noktasına dönersek, insanın, sürünün kesimi olmayı isteyebileceği kuşkuludur; hastalık ve mevtle kazanılacak bir toplumsal bağışıklık seviyesine ulaşmak için kurban edilmeyi kim ister?
Kaynak: Herkese Bilim Teknoloji, Özlem Kayım Yıldız
Cumhuriyet
