Getty Images
ABD Lideri Donald Trump’ın rastgele bir Amerikan firmasının satın almaması halinde TikTok uygulamasını ülkede yasaklayacağını duyurdu. Pekala uygulama, dünya çapında milyonlarca insanın ilgisini çekmeyi nasıl başardı?
Adele’in “Someone Like You” müziğinin kırmızı jelibon ayılara söyletildiği görüntü dünya çapında milyonlarca beşere ulaştı.
Aralık 2018’de yayımlanan aptalca, şirin fakat izlenebilir olan bu görüntü acemi görüntü uygulaması TikTok’a, milyonlarca pazarlama bütçesinden daha fazlasını ikram etti. Görüntünün öteki toplumsal medya ağlarında da kısa müddette yayılması da gayreti natürel.
TikTok/@davidkasprakTikTok’taki Adele görüntüsü daha sonra başka toplumsal medya platformlarında da viral olmuştu.Dünya o andan itibaren TikTok için gözlerini açtı. Ardındansa milyonlarca genç ve yaratıcı seyirci uygulamayı kullanmaya başladı.
DOĞUŞU VE YÜKSELİŞİ
TikTok, başka tanınan toplumsal medya ağlarının bilindik öyküsünden daha farklı bir geçmişe sahip. Ebeveynlerinin garajında hayata geçirilen bir yazılımdan farklı.
Aslında hayatına üç farklı uygulama olarak başladı.
Birincisi Şangay’da başlatılan Musical.ly isimli bir uygulamaydı. Güçlü bir pazarda ABD’li iş kontakları olan ve sağlıklı bir kitleye sahip uygulamanın temelleri 2014 yılında atıldı.
2016 yılında Çinli teknoloji devi ByteDance, Çin’de Douyin isimli emsal bir hizmet başlattı. Bir yıl içinde Çin ve Tayland’da 100 milyon kullanıcıya sahip oldu.
ByteDance bu büyümeyle birlikte farklı bir marka altında genişlemek istedi. Böylelikle, 2018’de Musical.ly’yi satın aldı. Yeni uygulamanın ismi da TikTok oldu ve uygulamanın global çaptaki büyüyüşünün birinci adımları atıldı.
ReutersByteDance, Musical.ly’i 2018’de satın almıştı. Akabinde TikTok’un global yükselişi başladı.KULLANICIYA NELER SUNUYOR?
TikTok’un sırrı, müzik kullanımında ve kullanıcıların hangi içeriği görmek istediğini öğrenen inanılmaz güçlü algoritmasında yatıyor. Bu açıdan TikTok başka pek çok uygulamaya nazaran daha süratli.
Kullanıcılar görüntülerini çekerken geniş bir müzik, filtre ve klip bilgi tabanından dudak hareketlerini uydurmaya kadar pek çok seçeneğe sahip.
TikTok, Lil Nas X’in ‘Old Town Road’ ya da Curtis Roach’un ‘Bored in the House’ üzere müziklerine çekilen kliplerinin ilham kaynağı oldu.
Hatta BBC’nin koronavirüs haberlerinde kullandığı melodi dahi viral haline geldi.
ReutersHindistan TikTok için en büyük pazardı. Lakin uygulama artık bu ülkede yasak.Uygulamayı kullananlarının birçok ekseriyetle vaktini ‘Sizin İçin’ sayfasında geçiriyor. Bu sayfa, kullanıcı tecrübelerinden yola çıkan bir algoritma ile kullanıcıların neleri beğeneceklerini iddia ettiği görüntüleri gösterdiği yer.
Algoritma ayrıyeten viral olabileceğini düşündüğü içeriği de öne çıkarıyor. Fikir ve içerik iyi ise, içerik oluşturucunun takipçi sayısına bakmaksızın görüntüyü süratli bir halde sirkülasyona sokuyor.
Hoşlandıkları içerik cinsleriyle bir ortaya gelen TikTok toplulukları da ortaya çıktı.
LGBTİ ve fenomen olmayan içerik oluşturucuları da dahil olmak üzere pek çok kullanıcı, uygulamada kendileri üzere düşünen insanlara yönelik bilgilendirici ve eğlenceli içerikler üretiyor.
TikTok’un kardeş uygulaması Douyin de TikTok üzere süratli bir biçimde büyüdü.
Geçen yıl Temmuz ayında iki uygulamanın da dünya çapında hali hazırda bir milyar indirme sayısı vardı. Uygulamaları indirenlerin 500 milyonu etkin kullanıcıydı.
2020’ye gelindiğinde ise iki milyar indirme ve yaklaşık 800 milyon faal kullanıcıya ulaştılar.
BBCABD Lideri Donald Trump, TikTok’u yasaklamayı değerlendirdiklerini söylüyor. ABD ve Çin ortasında uzun müddettir devam eden bir ticaret savaşının son cephesi, TikTok olmuş durumda.ÜLKE GÜNDEMLERİNİN KONUSU HALİNE GELDİ
Uygulamanın süratli büyümesi siyasetçilerin da gündemine girdi. Bu gündemden çıkan soru ise “Bir Çin uygulamasının bu kadar süratli bir formda çağdaş hayatın büyük bir modülü olması ne manaya geliyordu” oldu.
Suçlamalar doğrulanmamış olsa da, Hindistan ve ABD’nin TikTok’un, kullanıcılardan Çin hükümeti tarafından casusluk için kullanılabilecek hassas datalar topladığı konusunda kaygıları var.
İki ülke tarafından Çin menşeili büyük teşebbüslerin, iktidardaki Çin Komünist Partisi’ne karşı sorumlu, saklı bilgiler toplamakla görevlendirilen bir “hücre” olduğu tez edildi.
Hindistan birinci olarak Nisan 2019’da pornografik imgeleri yaydığı gerekçesiyle TikTok’u yasakladı. Duruşma, AppStore ve Google Play’den TikTok’un kaldırılmasını emretse de bu karar daha sonra temyizde düşürüldü.
ABD hükümeti ise 2019’un sonlarında, Demokrat ve Cumhuriyetçi Kongre üyelerinin uygulamanın bir risk oluşturduğunu öne sürmelerinin akabinde platform hakkında ulusal güvenlik incelemesi başlattı.
Daha yakın bir tarihte ise ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, TikTok’un “Çin Komünist Partisi’ne direkt bilgi aktaran” bir dizi Çinli uygulama ortasında olduğunu tez etti.
İngiltere Enformasyon Ofisi ve Avustralya istihbarat ajanslarının uygulamayı inceledikleri bilinse de kelam konusu kurumların uygulamayı ne için araştırdıklarını açıklamadı.
Burada ülkeler ortası diplomasilerde de her şeyin çok iyi olmadığını; ABD’nin ticari bağlar konusunda; Hindistan’ın hudut çatışmaları sebebiyle; İngiltere’nin ise Hong Kong’taki güvenlik maddelerine karşı çıkışı sebebiyle Çin ile münasebetlerinin makus olduğunu hatırlatmak gerekir.
HANGİ DATALAR TOPLANIYOR?
TikTok’un bilgilerle tam olarak ne yaptığı bir tartışma konusu. Kapalılık siyasetinden, elde ettiğimiz bilgilere nazaran uygulamanın kullanıcılarından şu dataları topladığını biliyoruz:
- Hangi görüntülerin izlendiği ve yorumlandığı
- Pozisyon dataları
- Telefon modeli ve işletim sistemi
- Beşerler yazarken tuş basışlarındaki ritimleri
Getty ImagesTrump’ın yasaklama tehditlerinin akabinde, uygulamanın kullanıcıları ‘TikTok’u kurtarın’ (#SaveTikTok) kampanyası başlattı.Uygulamanın, tıpkı Reddit, LinkedIn ve BBC News uygulamaları üzere, kopyala yapıştır datalarını de okuyabildiği keşfedildi. Fakat buradan olumsuz bir sonuç çıkarılmadı.
Birden fazla ispat, TikTok’un data koleksiyonunun Facebook üzere başka dataya açık toplumsal ağlarla karşılaştırılabilir olduğuna işaret ediyor.
Bununla birlikte, ABD merkezli rakiplerinin tersine, TikTok, data toplama ve akışıyla ilgili birtakım dehşetleri hafifletmek için gibisi görülmemiş bir şeffaflık düzeyi sunmaya istekli olduğunu söylüyor.
Getty ImagesByteDance kurucusu Zhang Yiming Forbes zenginler listesine nazaran, Çin’in en güçlü onuncu şahsı.Amerikalı eski bir Disney yöneticisi de olan TikTok’un yeni CEO’su Kevin Mayer, uzmanların algoritmalarının gerisindeki kodu incelemesine müsaade vereceğini söyledi. Bu açıklama, yazılım sanayisinde data ve kodun sıkı bir halde korunduğunu hesaba kattığımızda son derece kıymetli.
Tartışmalar bununla da son bulmuyor. Telaşlar yalnızca hangi dataların toplandığıyla ilgili değil; tıpkı vakitte Çin hükümetinin ByteDance’ı dataları teslim etmeye zorlayabileceği ile de kontaklı.
Tıpkı tasalar Huawei için de gündeme gelmişti.
Çin’de 2017 yılında hazırlanan Ulusal Güvenlik Kanunu, rastgele bir kuruluşu yahut vatandaşı “devletin istihbarat çalışmasını desteklemeye ve işbirliği yapmaya” zorlamakta.
Lakin Çinli telekom devi Huawei üzere TikTok idaresi de bu türlü bir talebin gelmesi noktasında yanıtlarının katiyen “Hayır” olacağını açıkladı.
TOPLUMSAL AKTİVİZM VE SANSÜR
Öteki bir kaygı ise sansür mümkünlüğü üzerinde toplanıyor. TikTok, birçok gencin toplumsal aktivizm içeriğini paylaşmak için başvuracağı birinci platformlardan birisi. Bu sebeple uygulamanın kamusal tartışmaları etkilemek için kullanılmasından telaş ediliyor.
TikTok, Mayıs ayında ABD’de George Floyd’un öldürülmesinin akabinde dünya çapında başlayan #BlackLivesMatter (Siyahların Ömrü Değerlidir) protestolarında bu etiketi bir trend olarak kullanıcılarına sundu. Lakin siyah kullanıcıların görüntülerini öne çıkarmadığı tarafında de tenkit oklarının maksadı olmaktan kaçamadı.
TikTok’un algoritması, içeriğin seçilme hali için birinci kere eleştirilmiyor.
The Intercept tarafından hazırlanan raporda, TikTok moderatörlerinin “çirkin ve fakir” sayılan kimselerin içeriklerinin önceliklerini azalttığını vurguladı.
Geçen yıl İngiliz Guardian gazetesi ise TikTok’un Tiananmen Meydanı protestolarının imajları ve Tibet bağımsızlık talepleri de dahil olmak üzere siyasi olarak hassas kabul edilen birçok malzemesi sansürlediğini bildirdi.
Amerikan Washington Post gazetesi de uygulamanın Çin’deki moderatörlerin görüntülerin onaylanıp onaylanmadığına dair sonuncu bir açıklama yapmasını istedi.
ByteDance, bu çeşit talimatların evreli olarak kaldırıldığını söyledi. Ve moderatörlerinin Pekin idaresinden bağımsız olduklarının altını çizdi.
Tüm bu tartışmaların ötesinde, Microsoft’un TikTok’un ABD operasyonlarını satın alma mümkünlüğü üzerinde yapılan tartışmalar, uygulamanın yıllar içindeki en değerli teknoloji eserlerinden biri olduğunu gösteriyor.
TikTok 25 yaşından küçükler için bir buluşma yeri olarak ortaya çıkarken, Twitter ve Instagram üzere uygulamalar çoklukla daha yaşlı kullanıcılar için görülüyor.
Lakin seslerini duyurmak için TikTok’u kullananlar, uygulamanın ülkelerinde yasaklanma mümkünlüğünün kendileri için büyük bir kayıp olacağını söylüyor.
TikTok’un yasaklanma mümkünlüğü kullanıcılar için TikTok’un rakipleri Byte ve Triller’a yönelik ilgiyi boş bir gemide yer kapmak için artırdı.
Lakin görünüşe nazaran, birçok kullanıcı TikTok’ta son ana kadar devam edecek – şayet o an gelirse.
Cumhuriyet
