TSKB Ekonomik Araştırmalar tarafından hazırlanan, “Toparlanma Arayışında Yapısal Dönüşümü Gözetmek” başlıklı yeni raporu, salgının ekonomiler üzerindeki süregelen tesirlerini tahlil ederken, toparlanma sürecinde yapısal dönüşüm için tahlil teklifleri sunuyor. Feridun Tıp, Şakir Turan, Cem Avcıoğlu ve Gül Yücel tarafından hazırlanan çalışmada; dünya genelinde hadise sayılarındaki artışın sürmesinin ekonomik görünüm üzerindeki belirsizlikleri yüksek tuttuğu ve global toparlanmanın devamlılığına yönelik dertleri beslediği belirtiliyor. İkinci dalga dertleri devam ederken, COVID-19 salgınının global olarak denetim altına alındığından kelam etmek için erken olduğuna vurgu yapılıyor. Orta vadeli global görünümde aşağı istikametli risklerin yüksek seyrettiğine dikkat çekilen raporda şu sözlere yer veriliyor:
“Gelişmiş ekonomiler ortasında her ülkenin geniş nakdî ve mali dayanak alanına sahip olmaması kıymetli bir problemken, iç ve dış talepteki zayıflıklara ek olarak, gelişmekte olan iktisatların birçoklarının salgın devrinde dış finansmana erişim konusunda zahmetler çekmesi, iktisat siyasetlerinde alanlarını sınırlıyor.“
TÜRKİYE İÇİN DIŞ FİNANSMANA ERİŞİM KRİTİK KIYMET TAŞIYOR
Türkiye’de Merkez Bankası faiz indirimleri ve likidite dayanaklarının yanında hükümetin aldığı mali ve yarı mail dayanak önlemleriyle mayıs ve haziran ayında toparlanma yaşandığı kaydedilen raporda, olağanlaşma sürecinin kapasite kısıtlamalarına yol açmasının döviz kurlarındaki yükselişle birlikte enflasyon üzerinde kısa vadeli riskleri artırdığına dikkat çekiliyor.
Enflasyondaki yükselişin TCMB’nin para siyasetinde hareket alanını sınırladığı ve hizmet gelirlerinde yaşanan kaybın cari istikrarda bozulmaya yol açmasının makro-finansal riskler açısından iktisat siyasetlerinde temkinli bir duruşu gerekli kıldığına dikkat çekilen raporda, Türkiye’nin toparlanmasının sürdürülebilirliği için dış finansmana erişimin kritik ehemmiyetini koruduğu belirtiliyor. Raporda “Küresel ticaret ve sermaye akımlarında kırılganlıkların yüksek olduğu bu ortamda, iç talep yüklü bir büyüme kompozisyonunun mümkün olumsuz yan tesirlerinden kaçınmak için Türkiye’nin uzun vadeli ve gayeye odaklı dış kaynak girişine muhtaçlığı olduğunu düşünüyoruz” deniliyor.
Raporda öne çıkan başka satır başları ise şöyle:
- Pandemi sürecinde alınan tedbirler ekonomik faaliyeti genel çerçevede olumsuz etkilerken, bu tesirin boyutu alt bölümler bazında değerli farklılıklar gösteriyor.
- Turizm bilhassa gelişmekte olan ülkelerde istihdam ve büyüme yaratırken, ödemeler istikrarında kıymetli bir rol oynuyor. Fakat COVID-19 krizi karantina süreci ve seyahat kısıtlamaları ile memleketler arası seyahat aktivitesini durma noktasına getirdi. Üstelik virüsün yarattığı eşine rastlanmamış olumsuz tesirler, turizm kesiminin toparlanma sürecinin evvelki krizlere nazaran daha uzun süreceğini gösteriyor.
- Yurtdışı satışların, bölümün toplam satışlarında yüksek hisseye sahip olduğu; otomotiv, öteki imalat ve giyim üzere bölümlerde ihracat daralmasının daha keskin olduğu dikkat çekiyor. Gelecek periyotta Türkiye ve Avrupa’nın olağanlaşma sürecindeki senkronizasyonun ihracat performansı açısından belirleyici olması bekleniyor.
- Ülkelerin global kıymet zincirleri üzerinden eklemlendiği günümüz dünyasında, global iktisadın karşılaştığı meselelerle gayrette memleketler arası işbirliği ehemmiyetini koruyor. Devletlerden özel bölüme, mahallî finansal aktörlerden kalkınma finansmanı kuruluşlarına kadar sürecin tüm aktörlerinin nitelikli toparlanmayı sağlayacak siyasetlerde üzerine düşeni yapması gerekiyor.
- Pandemi kaynaklı resesyonun gelir dağılımı üzerinde olumsuz tesirler yaratacağına ait çalışmalar dikkat çekiyor. Geçtiğimiz yıllarda toplumsal cinsiyet eşitliği alanında elde edilen kazanımlar pandemi nedeniyle tehdit altındayken, gençlerin, bayanların ve düşük gelir kümesindeki çalışanların uzaktan çalışma imkânlarının olmaması da krizin yol açabileceği yapısal sorunlara işaret ediyor.
- Bu riskler ışığında toparlanmanın yapısal dönüşümü sağlayacak yatırımların dayanağıyla gerçekleşmesi, bununla uyumlu olarak iklim krizinin tesirlerini de dikkate alan bütüncül bir çerçeve çizilmesinin ehemmiyeti pek çok aktör tarafından lisana getiriliyor.
- Birleşmiş Milletler pandemi süreci sonrası uygulanan siyasetlerin “daha iyi toparlanmaya” odaklanmasını öneriyor.
- IMF “yeşil toparlanma” daveti yaparken, ILO istihdamı gözeten toparlanmada “yeşil işler” vurgusunu öne çıkarıyor.
- Global salgın, iktisadi, finansal ve toplumsal istikametleri olan çok boyutlu bir global kriz niteliğinde. Çok boyutlu sorunun çok taraflı uğraşındaki kıymetli paydaşlardan biri de kalkınma finansmanı kuruluşları. Yarının inşasının finansmanında kullanılacak fonlar, hem pandeminin tesirlerini hem de ülkelerin kalkınma süreçlerini destekleyecek. Yeşil ve adil bir toparlanmayı hedefleyen, yapısal dönüşüm ve kalkınma odaklı fonlama imkânlarının kıymeti pandemi öncesi dünyaya nazaran daha da arttı. Türkiye’de de bu mevzulara odaklanan finansman imkanları, toparlanmanın daha iyi, daha yeşil ve daha adil olmasına katkı sunacak.
Cumhuriyet
