Türkiye ile Yunanistan ortasındaki istikşafi görüşmeler, kısa mühlet evvel tekrar başladı. Akabinde iki ülke heyeti NATO kapsamında buluştu. Aşikâr ki görüşmelerin devamı gelecek. Yunanistan, Türkiye’ye müzakere mevzuları, müzakere çerçevesi dayatmayı sürdürecek. Gerisine ABD ve Avrupa Birliği’ni alarak Türkiye’den ödün koparmaya çalışacak. Mübadele de Yunanistan’ın kullanmak istediği mevzu başlıklarından biri. Bu mevzuda Türkiye’de de muhakkak adımlar atıyor Atina. Mevzuyu, hukuksal ve tarihi boyutuyla, mübadele ile ilgili çalışmaları da olan Türkiye Barolar Birliği Lider Yardımcısı Hüseyin Özbek’e sorduk.
– Türkiye ve Yunanistan ortasında yapılan mübadele, hangi şartların eseriydi?
Lozan görüşmeleri sürerken 30 Ocak 1923’te Türkiye ile Yunanistan ortasında, “Yunan ve Türk Halklarının Mübadelesine Ait Kontrat ve Protokol” imzalandı. Protokole nazaran Yunanistan asıllı Müslümanlar Türkiye’ye, Türk asıllı Ortodoks Rumlar Yunanistan’a gönderilecekti. Yunanistan’da Batı Trakya Müslümanları (Türk), Türkiye’de ise İstanbul (Adalar dahil) Rumları mübadele dışı kalacaklardı.
– Türkiye’de bilhassa liberal etraflarda, mübadele konusunda da Türkiye’yi ve Atatürk’ü suçlayan bir tavır var. Bunu neye bağlıyorsunuz?
Günümüzde liberal çevreler ve kimi aydınlarımız, mübadelenin Türkiye’nin isteği ve zorlamasıyla gerçekleştiğini, 1.2 milyon Rumun yerinden yurdundan edildiğini söylüyor. Tarihi gerçeklik bunun tam zıddı. Lozan tutanakları, bunun tam aksisini belgeliyor. Mübadeleyi hararetle isteyen taraf Yunanistan. Hatta Venizelos, 1. Dünya Savaşı’nın başlamasına birkaç ay kala, 1914 Mayıs ve Temmuz aylarında, İzmir ve Havalisi Rumları ile Makedonya’daki Türklerin karşılıklı yer değiştirmesini önermiştir. Yunanistan’ın nüfus muhtaçlığını bu yolla karşılamayı düşünmüştür. Osmanlı Devleti, 1. Dünya Savaşı’nı kaybedince Atina, Anadolu’dan hisse kapmak istemiştir. Mübadeleye gerek kalmadığı kanısı baskın çıkmıştır. Kurtuluş Savaşı zaferle sonuçlanınca Yunanistan açısından işler bilakis dönünce değişti. Venizelos, mübadeleyi tekrar gündeme getirdi.
– O devrin şartlarında mübadele dışında bir seçenek mümkün müydü?
Değildi. Türkiye, Türkiye’de yaşayan, Türk asıllı Ortodoks Rumların da vatanıdır. Ülkelerini savunmaları gerekirken, ülkelerini işgale gelen Yunan ordusu ile işbirliği yapmak, Yunan ordusuna asker yazılarak Türkiye’ye silah çekmek, “vatana ihanet” kabahatini oluşturur. Bu yurttaşların bir kısmı da üniforma giyip silah kuşanarak, işgalciler tarafından örgütlenen, “Mikrasiati Amina – Küçük Asya Savunma Örgütü” bünyesinde Türkiye’ye karşı faaliyet göstermiştir. Karadeniz bölgesinde yaşayan Ortodoks Rumların bir kısmı, Yunanistan takviyeli Pontus devleti kurmak için Pontus çeteleri kurup etraftaki Türk köylerinde etnik paklık yapmıştır. Atatürk; Nutuk’ta, Pontus kalkışmasına değinirken değerli bilgiler verir. Bu çetelerin silahlı ögelerinin 25 bin kişiyi bulduğunu, Karadeniz bölgesinde sayısız katliamlar yaptığını söyler. Buna karşılık Müslüman (Türk) azınlığın, uyruğu bulundukları Yunan devletine karşı bir kalkışması, aleyhte siyasi faaliyeti yoktur.
– Büyük Taarruz sonrasında istikrarlar nasıl değişmiştir?
Büyük Taarruz sonrası, kısa vakitte, 9 Eylül 1922’de İzmir kurtarılmıştır. İşgalcilerle işbirliği yapanlar, Yunan ordusuyla birlikte Anadolu’dan kaçmıştır. O nedenle 30 Ocak 1923’te Mübadele Protokolü imzalandığında Yunanistan asıllı 500 bin civarında Müslüman – Türk Türkiye’ye gönderilmiştir. Bizde ise mübadele kapsamına giren 1.2 milyon Ortodoks – Rum’un büyük çoğunluğu, mübadele protokolü uygulanmadan evvel Anadolu’yu terk ettiğinden, geriye kalanlar mübadele kapsamında Yunanistan’a gönderilmiştir. Mübadele Yunanistan’ın ısrarıyla gündeme gelmiştir.
– Bu tarihî gerçeklere rağmen Yunanistan’ın düşmanca tavrını nasıl açıklamalı?
Yunanistan parlamentosu, 25 Ağustos 1998’de, 14 Eylül 1922 tarihini, (Yunan birliklerinin ana ögelerinin Anadolu’yu terk ettiği tarih) “Küçük Asya Helenlerinin Soykırımı” tarihi olarak kabul etti. Akabinde 24 Şubat 1994’te, 19 Mayıs 1919 tarihini, “Pontus Rumları Soykırımı” tarihi olarak kabul etti. Türklerin, işgalcilere karşı verdiği destansı gayretin sembolik tarihlerinin, onur günlerinin, işgalciler tarafından “Yavuz hırsız mesken sahibini bastırır” misali bu formda çarpıtılması düşündürücüdür. Yunanistan; komşu bir ülkeyi işgale kalkışmış, Atatürk’ün; “Askerlik gururundan mahrum katiller sürüsü” olarak nitelediği zalim Yunan ordusu, Anadolu’da yağma, talan, katliam yapmıştır. Bunların hesabını vermesi yahut utanç içinde başını önüne eğmesi gerekir. Ancak Yunanistan tam aykırısını yaparak mazlum bir millete iftira atmaktadır.
– Yunanistan, mübadele konusunu nasıl kullanıyor?
Yunanistan, mübadeleyi Türkiye’ye yönelik siyasi ve kültürel ataklarında koçbaşı olarak kullanıyor. 30 Ocak 1923’te Lozan’da Yunanistan baş delegesi Venizelos’un büyük bir istekle imzaladığı protokole hiç değinmiyor. Mübadeleyi, Rumları Anadolu’dan zorla göndermek için Türkler tarafından uygulanmış tek taraflı, hukuk dışı bir tasarruf olarak yansıtıyor. Türkiye’de kendisini aydın, entelektüel olarak gören birtakım yurttaşlarımız üzerinde de tesirli oluyor maalesef. Türklerin kolektif şuuru, ulusal hassaslığı tahrip ediliyor. Güzel düşünülmüş, en ince noktasına dek planlanmış, hiçbir detayı ihmal edilmemiş bir toplum mühendisliği ile karşı karşıyayız.
‘KÜLTÜREL KARASULAR KAÇ MİL?’
– Son devirde mübadele konusunu bütünüyle Yunanistan’ın gözünden ele alan çok sayıda kültürel, sanatsal faaliyet göze çarpmıyor mu?
Mübadele konusunu Yunanistan’ın bu siyaseti çerçevesinde işleyen romanlar, makaleler, incelemeler, hatıratlar, sinemalar dikkat çekiyor. Bu tesadüf değil. Ülkemizde şuur körlüğüne, bellek felcine yol açan kültürel operasyonlar, bundan sonra da artarak sürecek. Türkiye; Yunanistan’ın Ege Denizi’nde karasularını 12 mile çıkarmasını savaş nedeni saydığını tekraren ilan etti. Ama Yunanistan’ın kültürel karasularının 12 milin çok ötesine geçtiğini fark edemedi. Suyun iki yakasına uzanan sevdaların, yarım kalmış aşkların, neredeyse yüz yıl saklanan çeyiz sandıklarının öyküleri Türk okurunu duygulandırıyor. Sinemadan, TV ekranlarından yansıyan çağdaş aşk masalları seyirciyi ağlatıyor. Bu tıp toplum mühendisliğiyle oluşturulan algı o dereceye vardı ki ortalama yurttaşımız, tarihî mecburilik olan, Türkiye’nin uluslaşmasında büyük tesiri olan mübadeleye lanet okur hale geldi.
En son, mübadele sonrası alevlenen yarım bir aşkın kıssası olarak ekranlarda göreceğimiz sinemanın isminin “Paramparça” olduğunu okuduk basında. Verilen demeçlerden, senarist ve direktör çiftin (Orhan Tekelioğlu – Nurdan Tekelioğlu) üçüncü jenerasyon mübadil torunları olduğunu öğrendik. Başroller; Türk ve Yunanlar ortasında paylaştırılmış. Kurgusunu ve manzara direktörlüğünü Lukas Agelastos yapıyormuş. Sinemada, Yunanistan İstanbul Başkonsolosluğu Eğitim-Kültür Ataşesi Stavros Yolcuoğlu da (Samsun’dan Yunanistan’a giden bir mübadil ailesinin üçüncü kuşağı) kıymetli sorumluluk almış. Sanki, Yunanistan’ın Türkiye’ye yönelik kültürel karasuları kaç mil? Türkiye’nin, bırakalım kültürel karasularını, kültür siyaseti var mı?
Cumhuriyet
