İngiltere’de yeni bir koronavirüs mutasyonunun tespit edildiği ve süratle yayıldığı duyuruldu. Türkiye’de koronavirüsün atık sulardaki varlığının araştırılması için devam eden çalışmalarda da virüsün mutasyona uğradığı tabir edilmişti.
Marmara Üniversitesi Etraf Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada şu tabirleri kullanmıştı: “Mayıs ayında Türkiye genelinde virüsü görememeye başladık. 81 vilayetteki numunelerde, bıçakla kesilir üzere bütün tahliller negatif sonuç vermeye başladı. Biz bunu çok önemli araştırdık. Haziran, Temmuz, Ağustos aylarımız bununla geçti ve primeri değiştirdik. N1N2 bölgesine hitap eden primere geçtik. Birebir tarihlerde, dünyada da çıkmış olan yayınlar. O tarihlerde virüste bir mutasyon olduğunu çok net gösteriyor. Biz de numunelerimizi sekans tahliline gönderdik, sonuçları bekliyoruz. O mutasyonu herhalde biz de bu sonuçlarda göreceğiz. Yani biz de atık sularda bu mutasyonu çok net olarak görebildik.”
“MAYISTA ATIK SULARDAKİ MUTASYONU ÇOK NET GÖRDÜK”
Mayıs ayında birden atık sulardaki virüsü görememeye başladıklarını söz eden Kocamemi, o tarihlerde virüsün mutasyona uğramış olabileceğini lisana getirerek şöyle konuştu:
“İlk evvel İstanbul’un haritasından bahsedeyim. Burada haftalık olarak alınıyor ve iki adet arıtma tesisi belirledik. Bu arıtma tesisleri çok büyük, Avrupa’da emsali olmayan arıtma tesisleridir. Ambarlı Atık Su Arıtma Tesisi, Avrupa Yakası’nı temsil ediyor ve 1,5 milyon bireye hitap ediyor. Paşaköy ise Anadolu Yakasını. Anadolu Yakasında 1 milyon bireye hitap eden tesisler. Yani şöyle söyleyeyim, bu tesislerden bir numune alıp baktığınızda 1 milyon ve 1,5 milyon bireydeki yayılıma bakmış oluyorsunuz. Renk değişimlerini görüyorsunuz. Nisan ve Mayıs aylarına olayımız çok ağırdı, sonra bir azalma görüldü. Şu tarihlerde ise İstanbul’da olay sayılarında artış olduğu renk skalasında da görülüyor. Ortadaki boşluğun sebebi şu, biz qPCR’da RDRP genine hitap eden bir primer kullandığımızdan bahsetmiştik. Bu natürel çok teknik lakin kıymetli bir bilgi. Virüsün bir genomu var ve bu genomun değişik bölgelerine hitap eden primerler var. Biz evvel RDRP bölgesine hitap eden primerlerle çalışmaya başladık. Virüsü pek de hoş redekt ediyorduk. Ama sonrasında, Mayıs ayında Türkiye genelinde virüsü görememeye başladık. 81 vilayetteki numunelerde, bıçakla kesilir üzere bütün tahliller negatif sonuç vermeye başladı. Biz bunu çok önemli araştırdık. Haziran, Temmuz, Ağustos aylarımız bununla geçti ve primeri değiştirdik. N1N2 bölgesine hitap eden primere geçtik. Birebir tarihlerde, dünyada da çıkmış olan yayınlar. O tarihlerde virüste bir mutasyon olduğunu çok net gösteriyor. Biz de numunelerimizi sekans tahliline gönderdik, sonuçları bekliyoruz. O mutasyonu herhalde biz de bu sonuçlarda göreceğiz. Yani biz de atık sularda bu mutasyonu çok net olarak görebildik. Primeri değiştirdiğimiz noktada, virüsü çabucak yakalamaya başladık.”
“TRABZON’DA ŞU AN OLAY ÇOK AZ ÜZERE GÖRÜNÜYOR”
Çalışmaları sonucunda oluştukları haritalara bakıldığında, Kasım ayı prestijiyle hadiselerin Türkiye geneline yayıldığını tabir eden Bilge Alpaslan Kocamemi, şunları söyledi:
“Türkiye geneline baktığımızda bu 3 harita artık bizim bütün çalışmalarımızı sonucunu gösteriyor. Birinci harita Mayıs, ikincisi Ekim, üçüncü harita ise şu anki durumu gösteriyor. Mayıs ayında sarı bölgeler, kovid-19 hadiselerinin olmadığı bölgeler. Daha çok muhakkak başlı vilayetlerde; İstanbul, Konya, İzmir üzere vilayetlerde varken, Ekim ayında bu hadiseler Türkiye geneline bir yayılım göstermiş. Lakin Kasım prestijiyle bütün Türkiye geneline kovid-19’un yayılmış olduğunu bu haritalar ne yazık ki çok net gösteriyor. Trabzon vilayetinde şu anda ya hadise sayısı çok düşmüş vaziyette, ya dedeksiyon limitinin altında ya da olay sahiden yok üzere denecek kadar azalmış durumda. Natürel burada arıtma tesislerinin tipi de kıymetli. Trabzon ön arıtması olmayan bir vilayet. Bunlar da faktör olabilir lakin Trabzon’da şu an hadise çok az üzere görünüyor.”
“ATIK SULARDAKİ TARAMA ASEMPTOMATİK HADİSELERİN DAHA SAĞLIKLI DEĞERLENDİRİLMESİNİ SAĞLIYOR”
En büyük emellerinden birinin, bu ölçümleri olay sayıları ile ilintilemek ve ortalarında bir korelasyon kurabilmek olduğunun altını çizen Kocamemi, şöyle devam etti:
“Çünkü erken ihtar sistemi için bu çok kıymetli ve nitekim olay sayısındaki artış gözlenmeden, biz atık sulardaki artışı 3-4 gün evvel gözlemlemeye başlıyoruz. Fakat maalesef ki laboratuvar imkanları çok kısıtlı olduğu için, Tarım ve Orman Bakanlığı önemli bir özveriyle laboratuvarlarını bize açtı lakin yeniden de yetmiyor. Bu laboratuvarların kapasitesi ve sayısı daha faza olsa, o vakit rutin tahlilleri daha sık yapabileceğiz ve o vakit daha erken ihtar sistemi üzere çalışabileceğiz. Fakat biz tekrar de hadise sayıları ile ilintilemeye çalıştık. Bildiğiniz üzere, Sıhhat Bakanlığımız hadise sayılarını bölgesel olarak raporluyor. Biz de vilayetlerin bulunduğu bölgelerin olay sayılarını bu tabloda, pembe sütun grafikleri olay sayılarını, lacivert olan ise bizim ölçtüğümüz virüs yüklerini gösteriyor. Burada çok değerli iki şey var, Vilayetlerdeki yayılımın arttığını çok net görüyorsunuz. Vilayetler sayısı giderek artıyor. İkinci konu, olay sayıları çok düşük olduğu vakitlerde bile, biz atık suda çok yüksek virüs konsantrasyonları görüyoruz. Bence bu çok kıymetli. Siz hadise sayısını çok az zannediyorsunuz fakat asemptomatik hadiseler çok fazla olduğu için, siz bunu atık suda çok rahatlıkla görebiliyorsunuz. Atık sulardaki SARS-CoV-2 testleri size, toplumdaki kovid-19 yayılımını daha sağlıklı, bilhassa asemptomatik hadiselerin daha sağlıklı kıymetlendirilmesine imkan verdiğini, bu iki grafik karşılaştırması bize çok net olarak gösteriyor. Bu sonuçları Tarım ve Orman Bakanımız Bekir Pakdemirli’ye sunuyoruz. Kendisi de gereken değerlendirmeleri grubu ile yapıyorlar.”
EN FAZLA OLAY OLAN VİLAYETLER İSTANBUL, BURSA, ANKARA
Bu haritalar sayesinde bölgesel karantinaların yapılabileceğini vurgulayan Kocamemi, “Şu an en yüksek vilayetler İstanbul, Bursa, Ankara. Samsun’da da biraz daha artış var. Doğu vilayetlerinde Ekim ayında bir yükseliş oldu. Ama şu an bir azalışa geçti. Alışılmış haftalık olarak çok önemli değişimler olabiliyor. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bu halde değişti. Mesela Elazığ’da Ekim’de çok yüksek bedeller var, lakin şu an açık yeşile dönmüş durumda Elazığ. Yani hadise sayılarında azalma var. Adana ve Mersin’de de azalma oldu. Şanlıurfa da çok yüksek bu ortada. Van’da hiç yoktu, artık var. Bu haritaları daha süratli bir halde oluşturabilirsek, bölgesel karantinalar yapılabilir. Bu karantinayı çift taraflı düşünmek lazım. Biz daima ‘vaka sayısı yüksek olan kentler karantinaya alınır’ üzere düşünüyoruz ancak aslında hadise sayısı düşük olan yerlerde de karantina yapılabilir. O kenti vakasız olarak koruma edebilmek ismine. Mesela Trabzon vilayetinde şu an bir hadise yoksa, öteki vilayetlerle irtibatı kesilebilir” sözlerini kullandı.
Cumhuriyet
