Tim BauerEddie Jaku’nun gençlere kolay bir bildirisi var: Nefret etmeyin ve memnun olun
“Dünyanın en keyifli insanıyım, zira mevte mahkum edilmiştim” diyor Eddie Jaku.
“Eddie” 1920’de Almanya’da doğdu. Doğduğunda ismi, Abraham Jakubowicz’ti ve Museviydi.
Her yıl 27 Ocak’ta, dünyanın dört bir yanındaki beşerler, Yahudi Soykırımı’nın kurbanları için Uluslarası Anma Günü’nde bir ortaya geliyor.
Salgın insanların buluşmasına mahzur olsa da, Eddie hala güçlü bir ileti ulaştırmak istiyor.
Eddie, soykırımdan sağ kurtulduktan sonra, ömrünün her gününden keyif almaya ve oburlarının da bunu yapmasına yardımcı olmaya yemin etti. Kendisine bir maksat edindi: 100 yaşına kadar yaşamak ve etraftaki en nazik, en etkin, “en iyi yaşlı adam” olmak.
Ve bunu başardı da: Bugün sevinçli bir koca, baba, büyükbaba ve büyük büyükbaba.
Eddie, karşılaştığı dehşete rağmen, nasıl müspet kalmayı başarabildiğini BBC’ye anlattı.
Gençlere mesajım
Tim Bauer”Nefret sizi yok edecek bir hastalık”Eddie daha yeni anılarını yazdı. Kendini çok önemsediğinden değil, gelecek jenerasyonlara umut vermek için yazdığını söylüyor.
“Naziler bizi mahvetmek, sefil hale getirmek istediler. Ben de buna karşı çıkmak için her şeyin aksisini yaptım” diyor.
Ailesini ve arkadaşlarını öldüren insanlara karşı hiç bir makûs his beslemediğine inanmak sıkıntı.
Eddie “Naziler benden nefret etmemi istediler. Lakin ben etmiyorum. Onlar bizden nefret ediyordu lakin ben etmiyorum. Gençlere ‘o kelimeyi kullanmayın’ demek istiyorum. Birinden nefret etmek tehlikeli. Nefret bir hastalık” diyor.
Eddie, bu fikirle toplama kampında her gün nefreti uzağında tutup, bulabildiği her yerde bir umut ışığı bulabilmek için sahiden çok çalıştığını anlatıyor.
Bu bir gülümseme, paylaşılan bir kesim ekmek, rastgele bir nazik davranış olabiliyordu. Böylelikle ruhu “kurumuyordu”.
‘O kadar çok insan ölürken, ben nasıl hayatta kalabilirim?’
Getty ImagesKristallnacht’tan sonra, vitrin camları kırılmış, Musevilere ilişkin bir dükkana bakanlar.Kasım 1938’de, daha Eddie 18 yaşındayken, Naziler Kristallnacht’ı “kırık cam gecesini” gerçekleştirdi.
Eddie de dahil binlerce Alman Musevisi, Yahudi aykırısı şiddet olayları dalgasında hücuma uğradı.
Gezegenin büyük kısmı için, İkinci Dünya Savaşı bir yıl sonra, Eylül 1939’da Nazi rejiminin Polonya işgaliyle başladı, lakin Eddie ve öbür çok sayıda Alman Musevisi için, işler çoktan ebediyen değişmişti.
O geceyi izleyen yedi yılda, Eddie akla, hayale sığmayacak şiddetle karşılaştı: Evvel 1938’de Buchenwald Toplama Kamp ve sonra 1944’te Auschwitz ve en sonunda, 1945’te savaşın bitmesinden birkaç ay evvelki Nazi vefat yürüyüşü.
Eddie “Etrafımdaki o kadar çok kişi ölüyorken, ben nasıl hayatta kalmayı başardım merak ediyorum” diyor.
Savaş bittiğinde, ailesini, arkadaşlarını ve ülkesini kaybetmişti.
‘Avrupa’nın en uygar ülkesi’
“Krisallnacht’ta, 10 Nazi konutumuzun kapısını kırdı. Size yemin ederim, beni paramparça ettiler. O gün ölebileceğimi düşündüm.” diyor.
“Şahsiyetimi kaybettim, insanlığa olan inancımı kaybettim. İnandığım her şeyi kaybettim. Köpeğim beni kurtarmak, bana vurmalarına mani olmak istedi. Tüfeklerinin süngüsüyle öldürdüler. ‘Ein Juden Hund’ diye bağırıyorlardı. Yahudi köpeği demek.”
“Komşularımın, arkadaşlarımın katile dönüşmesi nasıl mümkün oldu. Alman olmaktan gurur duyuyordum. En uygar, en kültürlü ve katiyetle Avrupa’daki en eğitimli ülkede yaşadığımı düşünüyordum.”
“Neden?”
‘Asla başaramayacağım’
O feci gecenin akabinde, Eddi Buchenwald’daki birinci toplama kampına götürüldü ve birkaç yıl sonra da Auschwitz’e.
Nazi toplama kamplarındaki tutsaklara, girişlerinde birer numara veriliyordu.
O vakit “Bu fecî, barbar rejimden asla sağ çıkamayacağım” diye düşündü.
“Bütün hayatım elimden alındı. Benim kaybettiklerimi yerine koyamazsınız” diyor. Lakin hayatta kalmak ve kin duymamak için elinden geleni yaptı.
‘Tutsakken, düşmanınızla savaşmayın’
Getty ImagesAuschwitz tutsakları, çitin yanındaa çukur kazarken.“Hayatta kalmam yüzde 50 baht yapıtı, öbür yüzde 50’siyle ne vakit susup, ne vakit konuşacağımı bilmemden” diyor.
Lakin insanlık dışı şartlara herkes dayanamıyordu.
“Bir birden fazla vazgeçti. Kampın etrafındaki elektrikli tellere koşup, kendilerini öldürürlerdi.”
Eddie “Ama ben çıkmak istedim. Onlara olanlara çok kızgındım ve kendi kendime ‘birileri hayatta kalmalı’ dedim” diyor.
Kabusun sonu
Getty ImagesSovyet Kızıl Ordusu, Nisan 1945’te Berlin’i aldı.Ocak 1945’te, savaşın bitmesinden aylar evvel Eddie, 60 bin başka tutsakla birlikte Aushwitz’den Mevt Yürüyüşü’ne katılmak zorunda kaldı.
Sovyet birlikleri toplama kamına yaklaşırken, geri çekilen Nazi ordusu binlerce açlık çeken mahkumu, çoğunlukla yürüterek hala Almanların elindeki topraklara götürüyordu.
Eddie, yüzlerce kilometre yürüdükten ve tekrar Buchenwald’den geçtikten sonra kaçmayı başardı.
Kristallnacht’tan evvel Eddie güçlü ve sağlıklı bir gençti. Fakat savaş sona erdiğinde Amerikan askerleri onu bir yol kenarında buldu. Eski haliyle ilgisi yoktu.
“28 kiloydum” diye hatırlıyor.
“Bir mağaraya saklanmıştım, salyangoz ve sümüklüböcek yiyordum. Çok hastaydım.”
Hastaneye gittiğinde kendine bir kelam verdi.
“Hayatta kalabilirsem, dünyanın en memnun adamı olacağım. Yardımsever, nazik. Almanların bana yapmadığı her şeyi ben yapacağım.”
“Benim zaferim bu” diyor.
‘Kin duymuyorum lakin aptal da değilim’
Getty ImagesAuschwitz’de 1,1 milyon kişi zehirli gazla, açlıktan, ölene kadar çalıştırılmaktan ve tıbbi deneylerde hayatını kaybetti.Eddie toplama kamplarının kıssasını anlatmakta kararlıydı. Zira “Auschwitz’e 10 defa gidebilirdiniz lakin hiç kimse orada neler olduğunu anlamazdı. Bu nasıl mümkün olabilir? diyor.
Kampta kalanlar için bile, orada yaşanan dehşeti kavrayabilmek zordu.
Kitabında, kampta her gün yaşanan zorlukları ve insanlık dışı muameleyi bildiklerini söylüyor lakin “Auschwitz’in tıbbi alanında neler olduğunu asla bilmiyorduk” diyor.
Eddie kin tutmadığını ancak kendine palavra da söylemediğini belirtiyor.
“Çok sayıda Nazi hatalısı, katili adaletle yüzleşmedi. Size Nazilerin cezalandırılmadığını söyleyebilirim. Güney Amerika’da bizim paramızla, keyifli bir biçimde yaşıyorlar”
Avustralya’da yeni bir ömür
Eddie, savaştan sonra Avrupa’da artık kendini konutunda hissetmiyordu.
Anılarında “Bize olanları, halkımın sürülmesini ve öldürülmesini önlemek için hiçbir şey yapmamış beşerlerle çevrili olduğumu unutmak zordu” diye yazıyor.
Eddie eşi Flore’yle tanışıp, evlendi ve 1950’de Avustralya’ya gidip, yine başlamaya karar verdiler.
Eddie ve Flore artık 74 yıllık evli ve 2020’nin başında Eddie’nin 100. doğum gününü kendi torunlarını ve torunlarının çocuklarıyla kutladılar.
“Tüm hayatım boyunca bana yaşadıklarım hakkında bir kitap yazmamı söylediler” diyor. Fakat ailesiyle ve dostluklarıyla çok meşgüldü. Yanlışsız vakit hiç gelmedi.
Flore’nin sıhhati bozulup, bakımevine götürüldüğünde, Eddie de onunla birlikte gitti ve anılarını kayda geçirecek vakti orada buldu.
“Sonunda emekliliğimde bir kitap yazdım” diyor gülerek.
“Bir salgının ortasındayız, diğer ne yapacaktım ki!”
Lakin birilerinin kapalı kalmaktan şikayet edip, toplama kampında olmaya benzettiğinde bunu pek eğlenceli bulmuyor.
“Bir yatağın, yiyeceğin, her şeyin var! Bu karantinayı toplama kampıyla kıyaslamayın” diyor ve sonra gülmeye başlıyor.
100 yaşında olmasına rağmen, Eddie’nin gözleri gelecekte ve bir sonraki nesilde.
Herkese “Sağlık, Umut ve Memnunluğu anlatmak istiyorum” diyor.
“Ve memnunluk biriyle paylaştığınızda ikiye katlanan tek şeydir.”
Eddie Jaku, BBC’den Martha Kearney’e konuştu ve Eva Ontiveros da katkıda bulundu.
Cumhuriyet
