UNICEF Türkiye, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nde Twitter hesabı üzerinden paylaşım yaptı.
Ürdün’deki Za’taari Mülteci Kampı’nda yaşayan 13 yaşındaki engelli bir çocuğun görselinin yer aldığı paylaşımda şu sözlere yer verildi:
“UNICEF ve ortakları tekerlekli sandalye kullanan H.’ya rahat erişebileceği bir tuvalet sağladı. Lavabo da erişilebilir olacak halde tasarlandı. 3 Aralık Dünya Engelliler Günü ve her gün, kapsayıcı, erişilebilir ve sürdürülebilir bir dünyayı Her Çocuk İçin tekrar hayal edelim.”
Orjinal tweet’te büsbütün açık olan bu fotoğraf, çocuğun kişilik haklarını korumak ismine blurlanmıştır.
Toplumsal medya kullanıcıları UNICEF’e, yaptırılan tuvaletin ‘erişilebilir olmadığı’ ve paylaşılan fotoğrafın ‘çocuk haklarını ihlal ettiği, çocuk ve engelli istismarı barındırdığı’ gerekçesiyle reaksiyon gösterdi.
‘BU TIP PAYLAŞIMLARIN KİMSEYE KATKISI YOK’
Psikiyatr, psikoterapist İstek Erkan Büyük toplumsal medya hesabı üzerinden UNICEF’i eleştirerek şunları söyledi:
“Çocuk hakkı ihlali ve çocuk, engelli istismarı yaptığınızın farkında mısınız? Çocuğun ismini ve görselini paylaşmanız yanılgılı. Kaldırmalısınız. Bu tipten paylaşımların kimseye katkısı olmadığı üzere sakıncası çok.”
Erkan Aziz, UNICEF Türkiye tweetindeki çocuğun isminin ve görselinin paylaşılmasının yanlışlı olduğunu belirterek “Kaldırılmalı. Çocuk hakkı ihlali ve istismarıdır. Yalnız eleştirmek için ilgili tw/görseli alıntılayarak paylaşmak da tıpkı kapıya çıkıyor. Görseli yaygınlaştırmış oluyoruz” dedi.
Editör, mütercim ve rehber Saadet İhtimam ise, yapılan paylaşıma şu sözlerle reaksiyon gösterdi:
“Sosyal medyanızla oburu mı ilgileniyor yoksa sahiden bu fotoğrafı paylaşmakta bir sakınca görmüyor musunuz? Unicef Türkiye, siz bile!”
UNICEF TEMSİLCİSİ AÇIKLAMA YAPTI
Cumhuriyet’in sorularını yanıtlayan UNICEF Temsilcisi Regina De Dominicis, paylaşılan fotoğrafı kaldırmaya karar verdiklerini belirterek şunları söyledi:
“UNICEF Türkiye’ye ulaştığınız için çok teşekkür ederiz. Bu fotoğraf Ürdün’deki bir mülteci kampında çekildi. Bugün toplumsal medyada yayınlanması, birçok olumsuz reaksiyona yol açtı ve biz de kaldırmaya karar verdik. Çocukların rastgele bir fotoğrafını çekmeden evvel her vakit onay alsak da, bugün bu fotoğrafın kullanılmasının duyarsızlık olabileceğini anlıyoruz. Özür diliyoruz ve daha iyisini yapma kelamı veriyoruz. Her çocuğun sıhhati, güvenliği ve haysiyeti bizim en büyük önceliğimizdir.”
Dominics, ‘yaptırılan tuvaletin engelli bireyler için uygun olmadığı’ tenkitleriyle ilgili ise bir yorum yapmadı.
ÇOCUKLARIN MEDYADAKİ TEMSİLİ NASIL OLMALI?
UNICEF’in 2007 yılında yayımladığı “Çocuk Hakları ve Gazetecilik Uygulamaları Hak Temelli Perspektif” raporunun 37 ve 38. sayfalarında şu sözler yer alıyor:
“Çocuğun özsaygısı yahut yetişkinin çocuğa olan hürmeti ismine hiç bir katkısı olmadığı halde, his sömürüsü yapmak için çocukların sefil durumlardaki fotoğraflarının ve tasvirlerinin kullanılması yanlıştır.”
Memleketler arası Gazeteciler Federasyonu’nun çocuk haberciliğiyle ilgili rehber unsurlarının 5. hususu “Bariz bir formda kamu faydası olmadığı sürece çocukların görsel olarak ya da diğer bir formda kimliklerinin ortaya çıkmasını engellemelidir” tabirlerine yer veriyor.
BBC çocuk haberciliğiyle ilgili rehber unsurlarının 1. ve 2. unsurlarında ” 1. Her çocuğun onurlu bir hayat sürme ve her şartta kendisine hürmet gösterilmesi hakkı vardır. 2. Çocuklarla mülakat yaparken ve çocuklarla ilgili haber yaparken her çocuğun özel hayat ve mahremiyet hakkında, görüşlerini tabir etme hakkına, kendilerini ilgilendiren bahislerde iştirakte bulunma hakkına ve potansiyel de olsa, ziyandan ve cezadan korunma hakkına özel ihtimam gösterilmelidir” diyor.
Çocuk Hakları Bilgi Ağı (CRIN) çocuklarla ilgili haber yaparken başvurulacak etik prensipleri hususlarında şu bilgiler bulunuyor:
“2. ‘Hiçbir çocuğa ziyan vermeyin; yargılayıcı, kültürel kıymetlere duyarsız, çocuğu tehlikeye atan yahut küçük düşüren ya da çocuğun travmatik olaylara ait acı ve kederini tekrar canlandıracak soru, hal ve yorumlardan kaçının’
4. Çocuklarla ilgili haber gereçlerinin reklamını yapmak için stereotipleri kullanmaktan ve sansasyonel sunum yapmaktan kaçının.
7. Her türlü mülakat, görüntü çekimi ve mümkün olduğunda belgesel fotoğraf için çocuktan ve velisinden müsaade alın. Mümkün ve uygun olduğunda, bu müsaadenin yazılı olarak verilmesi gerekmektedir.”
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ise çocuklarla ilgili haberlerde uyulması gereken etik düzenlemesine dair şu sözleri kullanıyor:
“Çocuğun kişiliğini ve davranışlarını etkileyebilecek durumlarda, gazeteci, bir aile büyüğünün yahut çocuktan sorumlu bir diğerinin müsaadesi olmaksızın çocukla röportaj yapmamalı yahut manzarasını almaya çalışmamalıdır.”
* Editörün notu: Habere husus olan çocuğun kişilik haklarını korumak ismine fotoğrafta kendisinin olduğu kısım büsbütün blurlanmıştır. Lakin okurlarımıza olayın bağlamını aktarabilmek için kalan kısımlar açıkta bırakılmıştır.
Cumhuriyet
