Karabağ’da 44 gün süren çatışmalar sonunda Ermenistan’ın yenilgiyi kabul ederek Karabağ’ın etrafındaki rayonlardan çekilmeyi kabul etmesi ve Karabağ’ın Ermenistan denetimindeki kısmına Rus barış gücü konuşlandırılmasının kararlaştırılmasıyla Kafkasya’da statükonun temelden sarsıldığına dikkat çekiliyor. Uzmanlar Kafkaslarındaki son gelişmeleri kıymetlendirdi:
KARABAĞ, AZERBAYCAN’IN MODÜLÜ OLARAK KABUL EDİLECEK
PROF. DR. MİTAT ÇELİKPALA:
Bu süreç, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü teyit edecek görüşmelere dönecek. Bu işin gittiği yer, Karabağ’ın Azerbaycan içinde bir özerk bölge olmasına hakikat taşınacak. Şuşa’nın düşüşünden itibaren Rus tarafı süreci dondurmak istedi, o anlaşılıyor. Ermenistan teslim olmasa ve uğraşa devam etmeye kalksaydı Azerbaycan’ın Hankendi de dahil Karabağ’ın tamamını ele geçireceği aşikâr olmuştu. Bu da bölgedeki Ermeni nüfusun burayı terk etmesi sonucunu doğuracaktı. Anlaşılan o ki Paşinyan idaresi ‘Tamam burada duracağız’ dedi, o denince de Rusya bu işe müdahil oldu. savaşın mutlak kaybedeninin Ermenistan Karabağ’daki statüko temelden sarsıldı. Ermenistan, Karabağ’ı Azerbaycan’ın bir kesimi olarak kabullenmek zorunda kalacak. Karabağ’da şimdiye kadar Türkiye statükoyu değiştirmeye, Rusya ise statükoyu müdafaaya çalışıyordu. Artık bu statüko kırıldı, alanda Rusya’nın istediği olmadı. Rusya’nın Kafkasya’daki bütün denklemi değişti. Türkiye burada belirleyici bir aktör. Fakat bunun devamlılığı nasıl olur, bu diplomasinin gerçek yürütülmesine bağlı. Ankara’nın buradaki hassasiyetleri çok iyi yönetmesi, sorunun Suriye’ye ya da Libya’ya emsal hale dönüşmemesi lazım. Bu mutabakat, Karabağ’ın nihayetinde Azerbaycan toprağı olacağını Rusya’nın kabul ettiğini gösteriyor.
BAKÛ’NUN ÜZERİNDEKİ RUSYA TESİRİ BÜYÜK ÖLÇÜDE ARTTI
EMEKLİ BÜYÜKELÇİ FARUK LOĞOĞLU:
Mutabakat probleme sonuncu tahlil getirmiyor. Ermenistan’dan sonra Azerbaycan topraklarında da Rus askeri varlığı en azından 5 yıllığına kalıcı hale getiriliyor. Rusya, attığı bu adımla sorunun askıda kalmasını sağlamış durumda ve bunu sağlarken bir eli Ermenistan üzerindeydi, öbür eli de Azerbaycan üzerinde olmuş oluyor. Ermenistan’ın Moskova’ya büsbütün bağımlı olduğunu, Azerbaycan üzerinde de değerli ölçüde tesiri olduğunu söylüyordum, artık bu mutabakatla Azerbaycan’ın üzerindeki Rusya tesiri artmış durumda. Azerbaycan’ın yararı büyük, lakin sonuncu maksada ulaşmış değildir. Rusya, bu mutabakatla problemin tarafı olan öteki ülkeleri, doğal Türkiye’yi çok ustalıkla büyük ölçüde sıkıntının dışında tutmuş oldu. Azerbaycan ruhsal üstünlük elde etti. Ancak artık bu süreç durunca Azerbaycan’da da diğer değerlendirmeler gündeme gelecektir. Lakin sağlıklı kıymetlendirme yapabilmek için bekleyip Rus askerlerinin bölgeye yerleşmesini, sürecin işleyişini görmek gerekiyor.
AZERBAYCAN, SİYASİ MAKSATLARINI GERÇEKLEŞTİRECEK ZAFER KAZANDI
EMEKLİ TUĞGENERAL ALİ ER:
İşgal altındaki toprakların tamamı Azerbaycan’a geçmemiştir lakin Azerbaycan, siyasi maksatlarını gerçekleştirecek askeri zafer kazanmıştır. Rusya, bölgede inisiyatifini kaybetmeden Azerbaycan’ı durdurdu. Barış gücünde yalnızca Rus askerinin bulunacağı tarafındaki karar muahedenin eksik tarafı. Rus barış gücünü oraya kabul ederek Azerbaycan kendi öz toprakları üzerinde öteki bir devletin askeri gücünü kabul etmiş oluyor. Bu durum, Karabağ’ı Rusya’nın Kolektif Güvenlik Mutabakatı kapsamına almasına gidecek yolu açar ki bu da uzun vadede Karabağ’da Azerbaycan’ın egemenliğini tehlikeye atar. Mutabakatın eksik tarafı budur lakin reelpolitiğin bunu gerektirmiş olduğunu anlıyoruz. Barış gücünde Türk askeri yer almalıydı. TSK’nin karargâhta ateşkesi denetim merkezinde bulunması, siyaseten Türkiye’nin ağzına bir kaşık bal çalmaktan diğer bir şey değildir.
Cumhuriyet
