Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden 19.03.2021 tarihinde yapılan yazılı açıklamada, 5737 sayılı Vakıflar Kanunu’nun 30. hususu gereğince İnönü Meydanı 751 ada 1, 2 ve 3 parsel, Cumhuriyet mevkii 751 ada 4 parselin mülkiyetinin, Sultan Beyazıt Hanı Veli Hazretleri Vakfı’na geçtiği, 22.03.2021 tarihinde yapılan ikinci açıklamada da bu tescil sürecinin münasebetleri kamuoyuna duyurulmuştur.
Haberin ve hususun sağlıklı bir halde değerlendirilebilmesi için bu husustaki yasal durumun incelenmesi gerekmektedir.
Mülga 10.09.1957 tarih, 7044 sayılı Aslında Vakıf Olan Tarihi ve Mimari Değeri Haiz Eski Yapıtların Vakıflar Umum Müdürlüğü’ne Periyoduna Dair Kanun’un 1. unsuru “Aslında vakıf yoluyla bedene gelip de türlü kanunlar yahut sair suretlerle Hazine, belediyeler yahut özel yönetimlerin mülkiyetine geçmiş bulunan koruması gerekli tarihi yahut mimari değeri haiz eski yapıtların mülkiyeti tekrar Vakıflar Umum Müdürlüğü’ne devrolunmuştur” biçiminde olup bu kanun, 20.02.2008 tarih, 5737 sayılı Vakıflar Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır.
KIYMETLİ DEĞİŞİKLİK
7044 sayılı kanunun 1. hususundaki karar, 5737 sayılı kanunun 30. hususuyla “Vakıf yoluyla meydana gelip de her ne suretle olursa olsun Hazine, belediye, özel yönetimlerin yahut köy tüzelkişiliğinin mülkiyetine geçmiş vakıf kültür varlıkları mazbut vakfına devrolunur” biçiminde tekrar düzenlenmiştir.
7044 sayılı kanunda mevcut olan “koruması gerekli” ibaresi 30. hususta yer almamış, “tarihi yahut mimari değeri olan eski eserler” ibaresi ise “vakıf kültür varlıkları” olarak değiştirilmiştir.
30. UNSURUN UYGULANMA ŞARTI
Vakıflar Yönetmeliği’nin 3. hususunda “Vakıf kültür varlığı: 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu’nun 3’üncü unsurunda kültür varlıkları olarak tanımlanan varlıklardan Vakıflar Genel Müdürlüğü ile yönetim ve temsil ettiği vakıflara ilişkin olanları, söz eder” biçiminde, 2863 sayılı KTVKK’nin 3. hususunda “Kültür varlıkları, tarihöncesi ve tarihi bölümlere ilişkin bilim, kültür, din ve hoş sanatlarla ilgili bulunan yahut tarihöncesi ya da tarihi bölümlerde toplumsal yaşama mevzu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yerüstünde, yeraltında yahut sualtındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır” formunda tanımlanmıştır.
5737 sayılı kanunun 30. hususunun uygulanabilmesi için devre bahis taşınmazların,
•Vakıf yoluyla meydana gelmiş olması,
•Her ne suretle olursa olsun Hazine, belediye, özel yönetimlerin yahut köy tüzelkişiliğinin mülkiyetine geçmiş olması,
•Vakıf kültür varlığı olması kuraldır.
Üstda açıklandığı üzere 2863 sayılı KTVKK’nin 3. hususunda tanımlanmış bulunan kültür varlıklarından Vakıflar Genel Müdürlüğü ile yönetim ve temsil ettiği vakıflara ilişkin olanlar “vakıf kültür varlığı”dır. Yani 5737 sayılı kanunun 30. hususunun uygulanabilmesi için devre bahis taşınmazın vakıf yoluyla meydana gelmiş kültür varlığı olması ve mülkiyetinin Hazine, belediye, vilayet özel yönetimi yahut köy tüzelkişiliğinin mülkiyetine geçmiş bulunması gerekmektedir.
ARSA NİTELİĞİNDE
TKGM parsel sorgu kayıtlarından görüldüğü üzere söz konusu 1, 2, 3 ve 4 parsel sayılı taşınmazlar “arsa” niteliğindedir. Yıkılmış bulunan Topçu Kışlası’nın ise vakıf suretiyle meydana getirilmediği bilinmektedir. Topçu Kışlası vakıf suretiyle meydana getirilmiş olsa idi, binanın vakıf olduğu ve aslına uygun olarak ihya edilmesi gayesi ile zamanının yapıldığı tahminen ileri sürülebilirdi.
Lakin tarihî gerçeklik ve vakfiye kararları karşısında böyle bir tez ileri sürülemeyeceği üzere kültür varlıklarının ihyasının, Vakıflar Kanunu’nun 30. unsuru kapsamında mütalaa edilmesi de hukuken mümkün değildir.
HUKUKA TERS
Üstte tarihî gelişimi ve detayı ele alınmış olan mevzuat kararlarından, üzerinde “vakıf kültür varlığı” bulunmayan arsa niteliğindeki taşınmazlar (Gezi Parkı) hakkında 5737 sayılı Vakıflar Kanunu’nun 30. unsurunun uygulanmasının hukuken mümkün olmadığı anlaşılmaktadır.
Diğer taraftan, mülkiyet hakkına açık tecavüz oluşturması sebebiyle, kanundaki kuralları haiz taşınmazların bedelsiz periyodunu düzenleyen Vakıflar Kanunu’nun 30. hususunun anayasaya ve tarafı olduğumuz memleketler arası sözleşmelere alışılmamış olduğu da farklı bir tartışma hususudur.
AV. MEHMET BAYRAKTAR
İSTANBUL BAROSU
Cumhuriyet
