Üniversitenin tıp fakültesi yemekhanesinde taşeron firma bünyesinde çalışan şef garson, yemek ihalesini yeni bir taşeron firmanın almasıyla işten çıkarıldı. İş Duruşması’nın yolunu tutan şef garson; işine rastgele bir sebep bildirilmeksizin ve ihbar öneline uyulmaksızın son verildiğini, kelamlı alarak yemek hizmeti ihalesini yeni bir şirketin aldığını ve bu şirketin kendisiyle çalışmak istemediğini söylediklerini lisana getirdi.
Yeni şirketin eski şirkete ilişkin tüm mutfak ve servis gereçlerini devir aldığını, bu durumun bu iki şirketin aslında birlikte hareket eden ve birbirinin devamı olan, aralarında organik bir bağ olan şirketler olduğunu gösterdiğini öne sürdü. Davacı personel, bu iki şirket üzerinde asıl patron statüsünde davalı üniversitenin olduğunu söyledi. Fazla mesai ve haftalık müsaade günlerinde çalışmalarının karşılığının ödenmediğini, diyaneti ve ulusal bayramlarda kesintisiz olarak çalıştırılan davacının bu çalışmalarının fiyatını de alamadığını, yıllık müsaade kullandırılmadığını ve karşılığının ödenmediğini ileri sürerek, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık müsaade fiyatı, fazla çalışma fiyatı ile ulusal bayram ve umum tatil fiyatının davalılardan öğrenimini istedi. Davalı rektörlük ve yemek firmaları, davanın reddini istedi. Duruşma, davanın kabulüne hükmetti. Kararı rektörlük temyiz etti.
Fazla mesai konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunduğuna dikkat çeken Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, fazla mesainin hangi kurallarda gerçekleşeceğini şöyle izah etti: “Bir çalışanın günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme tarzıyla yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün gayrı hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, yasa kararı mucibince, haftalık sıradan çalışma mühleti dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılmaktadır. Bu çalışma sisteminde emekçi birinci bir hafta (3×3=) 9 saat takip eden hafta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır. Çalışma formunun 24 saat mesai 48 saat dinlenme halinde olduğu durumlarda ise, emekçi bir numara hafta 3 gün 2. ve üçüncü haftalar 2 gün dördüncü hafta tekrar 3 gün çalışacağından, birinci hafta (3×3=) 9 saat, 2. ve üçüncü haftalarda (2×3=) 6 saat, dördüncü hafta ise yeniden (3×3=) 9 saat fazla çalışmış sayılacaktır. 1475 sayılı evvelki İş Yasasında günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma sayılacağına ait bir karar bulunmadığından, laf konusu Yasanın yürürlükte olduğu devirde gerçekleşen, 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme yöntemiyle yapılan çalışmalarda, haftalık 45 saatlik alışılagelmiş çalışma mühletinden fazla çalışma yapılması mümkün olmadığından, personelin fazla çalışma yaptığının kabulü mümkün değildir. Fakat değinilen yasa periyodunda gerçekleşen 24 saat mesai 24 saat dinlenme yöntemiyle yapılan çalışmalarda, 4 gün çalışılan haftalarda (4×14=) 56 saat çalışma yapılacağından, yalnızca bu haftalarda emekçinin haftalık (56-45=) 11 saat fazla çalışma yaptığının kabulü gerekir.”
FAZLA MESAİ NASIL HESAPLANIR
İlgili Mesajlar
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, emsal nitelikteki kararında, fazla mesai fiyatlarının çalışmanın gerçekleştirildiği periyotta personele verilen fiyatlar üzerinden hesaplanması gerektiği belirtildi.
Kararda şöyle denildi:
“4857 sayılı İş Kanununun 41’inci hususunun 2. fıkrası uyarınca, fazla çalışma saat fiyatı, alışılagelmiş çalışma saat fiyatının yüzde elli fazlasıdır. Personele fazla çalışma yaptığı saatler için olağan çalışma fiyatı ödenmişse, yalnızca kalan yüzde elli kısmı ödenir. Kanunda öngörülen yüzde elli ziyadesiyle ödeme kuralı nispi emredici niteliktedir. Tarafların mukaveleyle bunun altında bir nispet belirlemeleri mümkün değilse de, daha yüksek bir orantı tespiti imkanlıdır. Fazla çalışma fiyatının son fiyata nazaran hesaplanması akıllıca olmayıp, ilişkin olduğu periyot fiyatıyla hesaplanması gerekir. Bu durumda fazla çalışma fiyatlarının hesabı için çalışanın son fiyatının bilinmesi yerinde olmaz. İstek konusu periyotlar açısından da fiyat ölçülerinin tespit edilmesi gerekir. Emekçinin geçmiş devirlere ilişkin fiyatının belirlenememesi halinde, bilinen fiyatın minimum fiyata nispeti yapılarak buna nazaran tespiti gerekir. Fakat çalışanın iş alanında çalıştığı müddet içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması yahut son devirlerde toplu iş kontratından yararlanılması üzere durumlarda, meslek kuruluşundan bilinmeyen periyotlar için fiyat araştırması yapılmalı ve belgedeki öteki delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmelidir. Somut uyuşmazlıkta, belgede nokta alan imzasız fiyat bordrolarında geçen fazla mesai tahakkuklarının bankaya ödenip ödenmediği araştırılmadan ve ödenmişse mahsup hususu düşünülmeksizin karar verilmesi kusurludur. Duruşma kararının bozulmasına oy birliği ile karar verilmiştir.”
Cumhuriyet
