Ekonomik kriz ve Covid-19 salgınıyla uğraş sürecinde işsiz kalan yurttaşlar, sıkıntı durumda kalarak elektrik faturalarını ödeyemediler yahut fatura ödemelerini ertelemek zorunda kaldılar. Kimi yurttaşın kesintisi habersiz gerçekleşirken, kimi ise ceza bedeli ödeyerek elektriğini geri açtırmak durumunda kaldı. Elektrik dağıtım şirketlerinin abonelerine haber vermeden kesinti yaptığı, yüksek açma kapama bedelini ise yeni bir gelir kaynağı olarak gördüğü ileri sürüldü.
Cumhuriyet’e konuşan politikler ve hukukçular, ceza bedeli ödemelerinden elektrik yönetimlerinin haksız çıkar elde ettiklerini belirterek, habersiz kesintilerin meydana getirebileceği ziyanları anlattı.
“ELEKTRİK ŞİRKETLERİ CİNAYET İŞLEMİŞ OLUR”
CHP İstanbul Milletvekili Av. Mahmut Tanal, tüketicinin fatura borcu olsun, olmasın, haber vermeden yapılan elektrik kesintileri, telafisi imkânsız ziyanlara yol açtığını söyleyerek şunları kaydetti:
“Maddi ziyanı geçtik, ömür hakkı da tehlikeye atılıyor. Kronik rahatsızlığı olan, oksijen aygıtı kullanması gereken, meskende daima tıbbi aygıta bağlı olması gereken yurttaşlarımız, hastalarımız var.
Elektrik dağıtım şirketleri, haber vermeden elektriği kestiğinde meskende tıbbi aygıta, teneffüs takviyesine gereksinim duyan hastalar ölebilir. Bu cinayet işlemektir. Hakikaten geçmişte bu cins üzücü vakalar yaşandı. Bu türlü acı durumlarda elektrik kesintisine sebebiyet verenler hakkında cinayet cürmünden gereken yasal süreçler yapılmalıdır. İnsan hayatını ucuz gören elektrik şirketlerinden yargı yoluyla hesap sorulmalıdır. Kronik hastaların elektriği katiyetle fakat muhakkak kesilmemelidir.”
“ELEKTRİK YÖNETIMI HAKSIZ KAR ELDE EDİYOR”
Elektrikle ilgili özelleştirme kontratından de bahseden Tanal, bu mukavele kapsamında elektrik altyapısının, trafoların yenilenme koşulu olduğunu belirtti ve ekledi; “Elektrik kesintilerinde kayıp farklı kaçak başka bir şeydir. Kayıp; elektrik kabloların yenilenmesi nedeniyle kablodan yahut trafodan oluşan kaçaktan kaynaklanıyor. Yönetim kabloları yenilemediği yahut yer altına alınmadığı için bir kayıp oluşuyor. Bu kaybı yönetimin kendisi üstlenmesi gerekirken yurttaşa yükleniyor. Bu kayıpların hepsi yöntemsiz. Eski trafolar ve direkler daha kaliteliydi. Geçtiğimiz periyotlarda elektrik kayıp bedeli yüzde 4 küsuratındayken, şu anda yüzde 40’a dayanıyor. Bu bedel yurttaşa yükleniyor. Elektrik yönetimi haksız bir kar elde ediyor. Elektrik bedelinin yurttaştan tahsil edilmemesi gerekir. Bu kayıp bedeline sebebiyet verenler; elektrik yönetimi ve elektrik şirketleri” dedi.
“PIRASA KESER ÜZERE ELEKTRİK FATURASI KESİYORLAR”
Elektrik faturalarının bölümlerindeki usulsüzlükten de bahsede Tanal, “Öyle elektrik faturaları geliyor ki… Tek bir sicil numarasına kayıtlı tüketiciyi birer yahut beşer dakika ortayla farklı iki ilçedeymiş üzere gösterip fatura kesiyorlar. Pırasa üzere elektrik faturası kesiyorlar. Yurttaşlar bu mevzuda çok mağdur. Elektrik yönetimine bir an evvel kayyum atanması gerekiyor. Yurttaştan haksız bir formda para alınıyor. Bu paralar bir an evvel iade edilmeli. Yurttaşa, ‘Hırsız’ diyorlar fakat fatura üzerinden hırsızlığı yasallaştırıyorlar” diye konuştu.
DENİZ YAVUZYILMAZ: ÇİFTÇİLER 2 MİLYAR LİRA BORCA SAHİP
CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, koronavirüsle uğraş kapsamında doğalgaz ve elektrik faturalarının ödeme gecikmelerinden ötürü kesinti yapılmayacağı açıklamalarında bulunduğunu hatırlatarak, “Ancak kesintiler, borçlardan ötürü icralar, hacizler yurttaşlara peş peşe geliyor. Üstelik bu kesintiler çok daha öncesinde başladı. Geride bıraktığımız aylarda Güç ve Tabi Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in soru önergemize döndüğü cevapta Türkiye’de 2020 yılı Şubat ayı prestijiyle ülke genelinde 900 bin hanenin elektriğinin kesildiği 118 bin abonenin ise borcundan ötürü icralık olduğu ortaya çıkmıştı. Üstelik ziraî sulama nedeniyle toplam 2 milyar lira fiyatında elektrik borcu olan çiftçiler bu hesaba dâhil değildi” Sözlerini kullandı.
“ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETLERİ TAHSİLAT PEŞİNE DÜŞMÜŞ”
Yurttaşın hem virüse hem de ekonomik krize karşı var olma savaşı verdiğini belirten Yavuzyılmaz, “Yurttaşlarımıza mümkün olduğunda meskenlerinde kalmaları hijyen kurallarına uymaları tavsiye edilirken bu uygulamalar tek sözle zulümdür. Elektrik dağıtım şirketleri tahsilat peşine düşmüş hükümet ise adeta verdiği kelamları unutmuş yaşananları seyre dalmıştır. Bu ertelemeler neden sonlanmaktadır? Türkiye’de koronavirüs mü bitmiştir yoksa iktisat mi rahatlamıştır? AKP iktidarı ve elektrik dağıtım şirketleri el ele, geçim badiresi yaşayan, salgına karşı savaşan yurttaşı adeta limon sıkar üzere, ekonomik krizin tartısı altında her geçen gün ezmektedir. Bu bahiste acil olarak düzenlemeler getirilmeli, yurttaşlarımıza ödeme kolaylıkları sağlanmalı, faizler silinmeli ve kesinti yapılan abonelere, çiftçilere yine elektrikleri verilmelidir” halinde konuştu.
HABERSİZ ELEKTRİK KESİNTİSİ YAŞAYAN YURTTAŞLAR NE YAPMALI?
Elektrik faturalarını ödeyemeyen ya da ödemeyen yurttaşlarımıza evvel faturalarını ödemeleri ödemediği takdirde gücün kesileceği tarafında bilgilendirme yapılmasının zarurî olduğunu tabir eden Tüketiciyi Müdafaa Derneği Lideri (TÜKODER) Lideri Aziz Koçal, şunları kaydetti:
“Fatura ödemeleri için genelde 5 iş günü olacak halde müddet tanınır. Bu müddette ödeme yapılmaz ise elektrik kesintisi yaşanabilir. Bu bildirim yapılmadan güç kesilmiş ise açma kapama fiyatı tarafından yurttaşlarımız ‘Tüketici Hakem Heyeti’ne gidebilir. Birtakım yurttaşlar kendilerine bilgi verilmediğini söylüyor. Bu durum yurttaşların, kurumda kayıtlı olduğu irtibat bilgilerinin aktüel olmamasından kaynaklanıyor olabilir.
Ayrıyeten abonelik kendi üzerine değil ise bilgilendirme gerçek kullanıcı yerine abone sahibine ya da kurum sistemine kayıtlı telefona gönderildiği de unutulmamalı. Yurttaşlar mağdur olmamak için elektrik kurumunda kayıtlı irtibat bilgilerini denetim etmeli ve abonelik üzerinde değil ise kendi üzerine alması gerekir. Bazen güç kesilmeden faturalar geç ödendiğinde de açma kapama bedeli de faturalara yansıtılıyor bu üzere durumlarda tüketiciler hakem heyetine başvurarak iadesini talep edebilirler.”
“AÇMA KAPAMA BEDELİ HAKSIZ BİR KAZANÇ”
Açma kapa bedeli bir haksız kar olarak pahalandıran Koçal, şu sözleri kullandı:
“Ödenmeyen ya da geç ödenen faturalar için gecikme artırımı alınıyor ayrıyeten açma kapama almak adaletli bir davranış olmayıp haksız zenginleşmeyi getiriyor. Kurum tarafından işçi istihdam edildiği tabir ediliyor lakin toplanan açma kapama bedelleri o iş için çalışan çalışanın kat kat üzerindedir.
Açma kapama bedellerinin haksız yarar olduğu ve iadesi tarafında hakem heyetleri karar vermişti lakin ‘verilen bir hizmet var ve bu onun bedeli’ üzere değerlendirmeler ile tüketici duruşmalarında hakem heyeti kararları bozuldu.”
“AÇMA KAPAMA BEDELİ ALINMAMALI, ÖNEMLI DÜZENLEMELER YAPILMALI”
Koçal, son olarak şunları söyledi:
“Elektrikle ilgili tüm problemlerde idare erki güçlü olan dağıtım şirketlerinin yanında yer almıştır. Hâlbuki güçsüz olan tüketicinin yanında yer alınması gerekir. Açma kapa bedeli diye bir bedel alınmamalı. Bu bahis ile ilgili önemli düzenlemeler yapılması gerekiyor.”
“DÜZEN PARA KAZANMAK ÜZERİNE KURULMUŞ”
Tüketicinin bilgilendirilme hakkı olduğunun altını çizerek kelamlarına başlayan TÜKODER Genel Lider Yardımcısı Av. Şükran Eroğlu, “6502 sayılı yasa da ve Kozmik Tüketici Hakları ortasında tüketicinin bilgilendirilme hakkı yer alıyor. Hasebiyle tüketici bilgilendirilmeden, ikaz edilmeden elektrik kesintisi yapılması demek aslında tüketicinin haklarının ihlal edilmesi demektir” dedi.
Elektrik şirketlerinin çalışma sistemi hakkında konuşan Eroğlu, şunları söyledi:
“Faturaları otomatik ayarlamışlar bir gün dahi geciktirseniz kapatmış yahut açmış üzere süreç yaparak tüketicilerden fiyat alarak süreç yapıyorlar. Bu tertip hizmet vermek üzerine değil para kazanmak üzerine kurulmuş durumda. Kayıp kaçakları da bir kanun değişikliği yaptırarak, faturasını ödeyen dürüst tüketicilere yüklediler. Bizler hırsızlık yapanların hırsızlık bedellerini maalesef ödemek durumunda bırakıldık.”
“EMRİVAKİ KESİNTİ TÜKETİCİ HAKLARININ İHLALİDİR”
Tüketicinin her daim bilgilendirilmesi gerektiğini anlatan Eroğlu son olarak şu halde konuştu:
“Bazı durumlarda fatura tüketicinin eline gitmiyor, gelip elektrik saatlerini okumuyorlar, okumadıkları için de tüketicinin bilgisi olmuyor. Bu nedenle evvel fatura konusunda ihtar yapılarak, ‘şu kadar müddette ödemediğiniz takdirde elektriğiniz kesilecektir’ halinde ikaz edilecek ki tüketici gitsin ödemesini yapsın. Emrivaki bir halde elektriği kesmek tüketici haklarının ihlalidir.”
YURTTAŞLAR NE DİYOR?
Maaşının faturalarını ödememe yetmediğini anlatan bir yurttaş, “Bin 500 liralık fatura masrafım var, ödemekte zorlanıyorum. Elektriğimi kesmeye geldiler ancak müsaade vermedim. Taksitlendirme yaptım. Salgından ötürü tüm borçlarım birikti. Kiramı ödeyemiyorum. Borç alarak borçlarımı kapatmaya çalışıyorum. Bu nizam bu hükümet olduğu sürece bitmez. Bu türlü gelir bu türlü masraf. 2 bin 400 lira maaş alan insanın; bin liralık kira parası var, yemeği var, masrafı var. Nasıl yetebilir ki?” dedi.
Borcunun olmadığını lakin parasının da olmadığını anlatan öbür bir yurttaş, “Eşim aygıta bağlı bir formda yatalak hastası ve 1 buçuk yıldır meskende yatıyor. Maddi durumumuz iyi değil. Faturalarımızı ödüyoruz ancak eşimin durumunda ötürü her an elektrik kesilecek korkusu içerisindeyiz” diye konuştu.
“YAPABİLDİĞİM TEK ŞEY; VEFATI BEKLEMEK”
Salgın sürecinde maaşının azaldığını ve geçim zahmeti yaşadığını anlatan bir yurttaş ise, “Nasıl geçiniyorum bilmiyorum. Bin lira maaş alıyorum ancak ödemem gereken 8 bin liralık fatura borcum var. Hangi borcuma yetecek param bilmiyorum. İmkânım yok, borcum var, geçinemiyorum” sözlerini kullandı. Ne yapmayı düşünüyorsunuz sorusuna ise “Yapabildiğim tek şey; vefatı beklemek” karşılığını verdi.
Husus ile ilgili görüşlerine başvurduğumuz Güç ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı ile Güç Piyasası Düzenleme Kurumu ise sorularımızı karşılıksız bıraktı.
Cumhuriyet
