Haziran başındaki açılmadan hiç yararlanamayan kesim yeniden kültür-sanat ve cümbüş bölümü oldu. Saat 21.00’e kadar açık kalabilecek lokantaya yazın kim gidecek? Gün ışığında ne konser yapılabilir ne de açık havada tiyatro, sinema üzere etkinlikler. Müzisyenler yeniden aç kalır, tiyatrocular işsiz. Sanatkarlar, hayatını bu kesimden kazananlar tekrar umutsuz, yeniden reaksiyonlu; toplumsal medyada “Gözünü Yumma” başlığı altında açılan kampanyada kamuoyunu bu haksızlığa reaksiyon koymaya davet ediyorlar. Sahnene sahip çık başlığı altında yapılan davetlerle bu yasakların yalnızca o kesimin işçilerini değil, tüketicilerini de ilgilendirdiğini hatırlatıyorlar. Bölümün işçilerine sorduk.
Ali Sayar (İşletmeci): Bu kadar açılma kafe, pastane, esnaf lokantasına fayda. Yazın beşerler yemeğe aslında 21.00’den evvel gitmiyor. Fine dining lokantalar açılmaz, bu açılma kimsenin işine yaramaz. Bodrum’da beşerler saat sekize kadar denize giriyor! Göstermelik bir açılıştır.
Zeliha Sunal: Bu açılımdan müzisyenler yeniden yararlanamayacak. Temmuz ayında biraz hür bırakılsa bile konserlerin yapılması muhakkak isimler dışında kimseye yaramaz. Düğünler olmayacak, gündelikçi müzisyen tekrar parasız.
Sinan Nergis Pasion Turca (CEO): Dal, son 15 aydır güç kurallarda ayakta kalmaya çalışıyor. Son genelgede konser ve etkinliklerle ilgili net bir açıklama maalesef şimdi gelmedi. Konserler önümüzdeki aylarda gerçekleşmeye başlasa dahi hudutlu kapasitelerle devam edersek maliyetleri karşılamak tekrar mümkün olmayacak. Tertip bölümünün etkilediği yan dalları de düşünürsek olumsuz bir tablo ile karşı karşıyayız. Bir sonraki ay ne yapacağımızı bilmiyoruz. Kurların yükselmesi, yabancı ülkelerden gelecek sanatkarlarla yapılacak tertipleri da imkânsız hale getiriyor. Cümbüş kesiminin turizm açısından değerli olduğunu unutmamamız gerekiyor.
Müge Yılmaz (Müzisyen): Müzik kesimi yalnızca iyi kazanan ünlü sanatkarlardan ibaret sayılıyor. Halbuki çoğunluk yalnızca günü kurtaracak kadar para kazanan işçi beşerler. Hayatımız pandemiden evvel de zordu, garantisiz ve düşük fiyatla çalıştırılıyorduk. Pandemiyle birlikte büsbütün yok sayılan ve unutulan bir mesleğe dönüştük. Müzik dalı sırf müzisyenlerden de ibaret değil. Sesçisi, ışıkçısı, garsonu, barmeni, yer sahipleri, kapıdaki midyecisi, köşedeki bakkalı, taksicisi hepimiz birbirimize bağlıyız. Koca bir kesim ve çalışanları mevte terk ediliyor. Saat kısıtlaması yanlış. Virüs saat ayrımı mı yapıyor?
Mahmut Çınar (Müzisyen): AKP iktidarında kültür ve sanat, iktidarın ideolojik çıkarlarına hizmet etmedikçe gereksiz ve kıymetsiz. Lakin bu defa iktidarın, bu ülkenin sanatkarlarına bu garezini tarihî olarak, muhafazakâr ideolojinin kültür ve sanat konusundaki yetersizliklerinin, bu alanda bir türlü kelam sahibi olamamalarının kompleksi olarak da okumak gerekiyor.
Fisun Eşki (Tiyatro Kooperatifi): Nitekim çok tuhaf ve can yakan bir durum. Zira tiyatrolar aslında resmi olarak esasen kapatılmadı! Hafta içi akşam ve hafta sonu blok olarak sokağa çıkma kısıtlamaları nedeniyle fiilen kapanmak zorunda kaldı. Zira bizim oyun oynayabildiğimiz, seyircilerle buluşabildiğimiz vakitlerin tümünde sokağa çıkma yasağı uygulandı. Bu süreçte özel tiyatrolar seyircileriyle buluşamadı ve gelir elde edemedi; lakin bu işletmelerin vergi, kira, fatura ve işçi masrafları üzere tüm finansal yükümlülükleri devam etti. Yanı sıra ne tam kapanma önlemleri alınırken ismimiz anıldı ne olağanlaşmaya geçilirken! Bir çeşit görünmezlik kelam konusu ne yazık ki.
“Normalleşme” süreci vergi vb. tüm alanlarda da “normalleşme”nin gelmesiyle başlıyor. Oyun oynayamadığımız süreçte yüzde 1’e çekilen KDV meblağı artık tekrar “normal”e döndü ve yüzde 8 oldu. Sahneler bizim işyerlerimiz; kira üzerindeki stopajlar da yeniden yüzde 20’ye çıkarak “normalleşti”! Hayatta ve ayakta kalma gayreti veren birçok tiyatroyu kaybetmek üzereyiz.
Toplumsal medyada reaksiyonlarını paylaşan sanatkarlar da şunları yazdı:
Gökhan Özoğuz: Ülkemizdeki sanatçı ve o dalın işçileri pandemi boyunca “hiçbir yardım almadan” ayakta kalmaya çalıştı. Tıpkı öbür bölümlerdeki işçiler üzere. 1.5 yıldır kuruş girmedi keselerine. Bunun ismi sanatı, sanatçıyı vefata terk etmektir.
Harun Tekin: Keyfi yasaklar aşının yerine geçemez. Müzisyenlerin, sahne sanatkarlarının maruz bırakıldıkları şey rasyonel değil, ideolojiktir.
‘YENİ DURUM HER ŞEYİ ZORLAŞTIRACAK’
Mert Fırat: Kültür sanat işçilerinin ve üreticilerinin önemli ziyan gördüğü, bazılarının yaşadığı kentten, yaptığı işten hatta maalesef en acısı canından vazgeçtiği bu sert iklimde, yeni durum her şeyi daha da zorlaştıracak. Yurtdışında gördüğümüz aktiflik biletlerinin konuttan çıkmak için bir müsaade dokümanına dönüştürüldüğü iyi örneklerin yanında, ülkemizde açık hava etkinliklerini havanın lakin karardığı 21.00’e kadar sınırlamak bilhassa performans sanatlarıyla hayatını idame ettiren binlerce işçi ve sanatkarın yoksulluğunu daha da derinleştirecek. Kalıcı kayıplar yaşadığımız bu periyotta hem uygulamada hem de fizikî alanda somut iyileştirmelerin ve adımların atılmasına gereksinim var.
Cumhuriyet