İzmir’in Seferihisar İlçesi’ne bağlı Orhanlı Köyü’nde kızılçam ormanları ve zeytinliklerin yanı başında yürütülen jeotermal sondaj çalışmaları, “tam kapanma” kararına karşın tüm süratiyle sürüyor. Orhanlı köylülerinin, sondaj alanına çıkan yolu çukur ve tel örgülerle kapatması üzerine şirkete ilişkin kamyonlar bu sefer dağ yolundan dolanıp faaliyetlerine devam etmeye başladı. Kamyonların birbiri arkasına alandan hafriyat taşıdığı görüldü. Bölgenin, organik tarımın ve “Erkence” zeytininin merkezi olduğunu anlatan Orhanlı köylüleri ise bir an evvel projelerden vazgeçilmesini istedi. “Tüm geçimimizi buradan ürettiğimiz zerzevat ve zeytinle karşılıyoruz. Bu yaştan sonra nereye gidelim” diyen birtakım köylüler gözyaşlarına zahmetle hakim oldu.
ANKA Haber Ajansı’na konuşan, Orhanlı köylülerinden ve birebir vakitte Orhanlı Köyü Kültür Tabiat Gençlik ve Spor Kulübü Derneği üyesi 31 yaşındaki Galip Ener, yıllardır gayret verdikleri Gökçam Mevkii’ndeki jeotermal arama çalışmalarının akabinde bu defa de yeniden köylerinin yakınlarında 23 jeotermal kuyusu açılması, birer jeotermal güç santrali (JES), güneş gücü santrali (GES) ve rüzgar gücü santrali (RES) projeleriyle karşı karşıya kaldıklarını anlattı.
ERKENCE ZEYTİNİNİN GEN MERKEZİ
Ener şunları söyledi: “Bu köyde doğdum ve burada yaşıyorum. Tüm cetlerimiz da burada yaşadı. Lakin son yıllarda jeotermal tehdidiyle karşı karşıyayız. Birinci iki jeotermal kuyusuyla işe başlandı. Sonrasında daima yeni jeotermal projelerinin haberini alıyoruz. En son da 23 jeotermal kuyusu, 1 RES, 1 GES yapılmak isteniyor köyümüze. Bunlar ‘yeşil enerji’ ismi altında sunulmaya çalışılıyor. Lakin, köyümüz İzmir’e çok yakın. Ve İzmir’in neredeyse en fazla organik eser sağlanan merkezi durumunda. Kabak, patlıcan, domates, karpuz, kavun, biber ve en çok da Erkence zeytini üretiliyor. Hatta Erkence zeytininin gen merkezi Orhanlı. Bu cins güç yatırımları böylesi nadide tarım alanlarına, zeytinliklere yapılınca ‘köydeki üretici bir daha tarım yapmasın’ manası çıkıyor. Biz Orhanlı köyü halkı olarak güç projelerinin böylesi tarım topraklarına yapılmasını istemiyoruz.”
150 YILLIK MENENGİÇ AĞACINI GÖSTERDİ
150 yıllık menengiç ağacını gösteren Ener, “Bu güç santralleri yalnızca tarım yerlerini değil tüm doğal alanlarımızı da tehdit ediyor. Orhanlı’nın doğu kısmında kızılçam ormanları var. Bin yaşında zeytin ağaçlarımız var. Lisana kolay, bin yıl… Lisanlar değişmiş, dinler değişmiş, devletler değişmiş fakat zeytin ağaçlarımız değişmemiş. Bu bize bir miras olarak kalmış. Ve biz bu mirası korumalıyız, yaşatmalıyız, talan etmemeliyiz. Aslında bunlar Anadolu’da çok az kaldı. Orhanlı’dan yılda 5 ton birinci sınıf zeytinyağı ihraç ediliyor. Bizim zeytinyağımız, dünyadaki en pak, adil ve şeffaf besin manasına gelen, slow-food tarafından presidyum tescili aldı. Bu yalnızca Orhanlı için değil ülkemiz için de marka pahasıdır. Biz bunlarla kendimizi tanıtmalıyız, jeotermalle değil” dedi.
“SANKİ İŞGALE KARŞI SAVAŞIYOR GİBİYİZ”
Jeotermal şirketinin köylülerin tapulu topraklarından yol açıp kamyonlarını sondaj alanına geçirdiğini aktaran Galip Ener, “Ruhsat evrakını alan her şirket güya köyün her tarafı onunmuş üzere davranıyor. Tapulu topraklarımızdan, zeytinliklerimizin içinden yol açıp geçmeye başladılar. Tapu sahibinin, muhtarın, kimsenin haberi yok. Biz de bu türlü olunca önlemek istedik. Tel çektik, kaldırdılar. Çukur kazdık, doldurdular. Bu sefer 3-4 yere tel çekip ilgili kurumlara şikayet ederek lakin durdurabildik. Güya işgale karşı savaş halindeymişiz üzere. Jandarmayla köy halkını karşı karşıya getirmeye çalıştılar. Biz yolu kapattık ancak artık de orman yolunu dolanıp çıkmaya başladılar. Bu kere de orman yollarını genişletmek için ağaçları kesiyorlar. Bizim köylülerimiz 1 tane ağaç kesemez ormandan, yasaktır. Ancak jeotermal şirketi istediğini yapabiliyor” diye konuştu.
“AYDIN ÜZERE OLMAKTAN ÇOK BÜYÜK TASA DUYUYORUZ”
Organik zeytin ve zeytinyağı üreticisi, ihracatçı Asil Dugan ise şunları söyledi:
“Burası İzmir’in en fazla organik tarım yapılan köyü. Hayvancılık ve zeytincilik birbirine geçmiş durumda. Bir yandan zeytin ve zeytinyağı, öteki yağından kekik, yabani lavanta, karabaş üzere aromatik bitkiler üretiliyor. Bunların altlarında da hayvanlarımız otluyor. Mera hayvancılığı yapıyoruz. Bu birbirini besleyen bir ekosistem oluşturuyor. Gübreye, zirai zehire muhtaçlık kalmıyor. Keçiler budamasını yaptığı ve gübrelediği için zeytinlerde diğer dış girdiye gerek kalmıyor. Ayrıyeten, keçiler ağaçların tabanındaki otları yediğinden orman yangınlarına da doğal tedbir alınıyor. Binlerce kişi bu bereketli topraklarda geçimini sağlıyor. On binlerce insan da buradaki üretim sayesinde sofrasında sağlıklı besinleri bulabiliyor. Münasebetiyle bu jeotermal faaliyetler yüzünden üretim alanlarımızın ziyan görmesinden çok büyük kaygı duyuyoruz. Aydın İncirliova’da bunun çok makûs örneklerini gördük. Jeotermal yüzünden incirler ziyan gördü, ihracattan dönmeye başladı. Burada da birebiri olmasın diye köyden 100 kişi jeotermale karşı dava açtı. Lakin daima yeni yeni projelerle geri geliyorlar. Jeotermal için çok büyük bir ruhsat alanı belirlenmiş. 23 yeni kuyu açılmak isteniyor. Yanı sıra RES ve GES projeleriyle de tüm havza borularla dolacak. Ekosistemi, hayvanların geçişini büsbütün engelleyecek. Havamızı, suyumuzu kirletecekler. Üretimi büsbütün bitirecek projeler bunlar. Olamaması için elimizden geleni yapacağız.”
“TOPRAĞIN 2 BİN METRE ALTINI BIRAK, ÜSTÜNE BAK”
Köylülerin “çocuklarınızı işe alacağız” diye jeotermalciler tarafından kandırılmaya çalışıldığını söyleyen Dugan, “Biz bu tezgahı köylülerimize anlatmaya çalışıyoruz. Daima birlikte bir karşı duruş sergilemeye çalışıyoruz. Buralar bizim zenginliğimiz. Zeytiniyle, üzümüyle, bağıyla, bostanıyla, buğdayıyla kendine yeten bir Türkiye vardı. Bunları büsbütün bitirip, dışa bağımlı bir hale gelmemize fırsat vermemelerini istiyorum. Toprağın üstündeki zenginliğimizi fark edelim. Toprağın 2 bin metre altından çıkacak bir şeye gereksinimimiz yok. Burada yapılmak istenen santralin karşılayacağı, bir AVM’nin 1,5 yıllık güç gereksinimi. Lakin tahminen 100 binlerce hanenin besin temini çok büyük riske girecek. Bu projelerden vazgeçilsin. Bu yalnızca buradaki köylünün kaygısı değil, sofrasında sağlıklı besin isteyen herkesin derdi” sözlerini kullandı.
JEOTERMALDEN KAÇTI ANCAK TEKRAR ONU BULDU
67 yaşındaki Nabiya Baskın da şunları söyledi:
“10 yıldır Orhanlı’da oturuyorum. Daha evvel komşu Ilıcalar’daydım. Ilıcalar’da yıllar evvel sondaj açtılar. Hayat bitti orada. Sıcak suların buharı yüzünden mandalinalarımız kurudu. Artık burada da tekrar jeotermal çıktı karşımıza. Dünyanın bu tarafını kurutur bu jeotermal. Karşı çıkıyoruz ancak kelamımızı geçiremiyoruz. Kurulmasını istemiyoruz. Kapatsınlar, gitsinler, en hoşu o. Fakat bırakmayacaklar.”
ANLATIRKEN GÖZLERİ DOLDU: “BU YAŞTAN SONRA NE YAPARIZ!”
Doğma büyüme Orhanlılı olan, 66 yaşındaki çiftçi Muammer Buyruk’un ise “başımıza geldi bir dert” diyerek tanımladığı jeotermal faaliyetlerden bahsederken gözleri doldu. Buyruk, “O kadar uğraşıyoruz bir devası yok. Aşağılarda bir şey olmaz dediler, geldi başımıza. Oradan bir bırakıyorlar buharı, nasıl üretim olsun. Cevizlerde, mandalinalarda, zeytinlerde külfet başladı. Hayvancılık bitti. Yapacak bir şeyimiz kalmadı. Gözlerimiz dolu dolu oldu. 66 yaşındayım. Nereye kaçarız, nerede ekmek verirler bize. Devletimiz bilmiyor mu bunu. Ne yapalım. Çıkıyoruz o bölgeye, geliyor jandarma ‘yasak’ diyor. Onlar da buyruk kulu. Allah sonumuzu hayır etsin. Herhalde de sonumuza geldik. Benim arazim sondaj kuyusuna 250 metre uzaklıkta. Tek arazim. Benim bunu satıp da öteki yerden arazi alabilecek bütçem yok. Ürettiğimiz sebzelerle geçiniyoruz. Onlar da yok olursa biz ne yapacağız. Bu yaştan sonra bir yere işe giremeyiz, almazlar. Çoluk, çocuk, torunları ne yapacağız. İnşallah kurtuluruz bu dertten” sözlerini kullandı.
“HAVASI HOŞ DİYE GELDİK LAKİN…”
Orhanlı köyü sakinlerinden, halk oyunları öğretmeni Nilhan Aydınalp de şunları söyledi:
“Bu köyde bir halk oyunları takımı kurmuştuk. Sonra köyün havasının hoş olduğunu görünce buraya yerleştik. Tarımla da uğraşıyorum. Domatesimi, biberimi, patlıcanımı yetiştiriyorum. Biz buraya pak hava almaya geldik. Zeytinimiz, çamlarımız var diye geldik. Ancak bu jeotermal yüzünden havamız, sularımız kirlenecek. Yani güç piyasası bu kadar mı düştü. Böylesine hoş bir yerden mi karşılanır güç. Bu projeye karşıyım.”
FARKLI BÖLGE İÇİN ALINAN ÇED’LE HARIL HARIL FAALİYETTELER
Köydeki sondaj faaliyetlerinin, proje alanı ile alakası olmayan diğer bir yer için alınmış 2016 tarihli Çevresel Tesir Kıymetlendirme (ÇED) gerekli değildir kararı sunularak, ÇED sürecinin dışında bırakıldığı ortaya çıkmıştı. Köylüler ve Orhanlı Köyü Kültür Tabiat Gençlik ve Spor Kulübü Derneği, proje için 2020 Eylül ayında verilen (ÇED) kapsam dışı kararının ve 2016 tarihli ÇED gerekli değildir kararının iptali için dava açmıştı. Lakin bu davalar hala sürerken, kamyonların harıl harıl alandan hafriyat çektiği ve sondaj faaliyetlerine devam edildiği ANKA Haber Ajansı tarafından görüntülendi.
Tekrar Orhanlı Köyü yakınlarında kurulmak istenen 23 jeotermal kuyusu, birer JES, GES ve RES içeren entegre güç tesisi için ise kısıtlamanın olduğu gün, 21 Nisan 2021 tarihinde, halk iştirak toplantısı düzenleneceği açıklanmıştı. Yasaya karşıt halde, halkın konutta olması gereken günde düzenleneceği belirtilen toplantı, itirazlar üzerine iptal edilmişti.
Cumhuriyet